NIEDŹWIEDZIE W BIAŁOWIEŻY

140 lat po wyginięciu: czy niedźwiedzie powrócą do Białowieży?

Niedźwiedzie brunatne wyginęły w Puszczy Białowieskiej pod koniec XIX w. Później odwiedzały puszczę, ale nie osiedlały się w niej – zauważa ekspertka z IOP PAN w Krakowie w materiale przesłanym PAP. W ostatnich tygodniach w Puszczy znów zaobserwowano niedźwiedzia.

Niedźwiedzie brunatne wyginęły w Puszczy Białowieskiej pod koniec XIX wieku. Ostatni osobnik został zabity ok. 140 lat temu (w 1879 r.). Od tego czasu niedźwiedzie odwiedzają Puszczę sporadycznie, ale nie osiedliły się w niej na stałe – przypomina w informacji prasowej przesłanej we wtorek PAP dr hab. Nuria Selva z Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Niekompletny dokument historyczny sugeruje, że w 1908 r. – niemal trzy dekady po zabiciu ostatniego osobnika w Puszczy Białowieskiej, na jej terenie zarejestrowano obecność niedźwiedzia lub jego śladów. Natomiast w 1937 r. podjęto decyzję o reintrodukcji niedźwiedzi do Puszczy Białowieskiej, motywowaną ochroną gatunku. Był to pierwszy na świecie program reintrodukcji dużego drapieżnika.

W tamtym okresie jedynym znanym sposobem reintrodukowania zwierząt było wypuszczanie osobników utrzymywanych w niewoli. W Puszczy Białowieskiej wykorzystano jednak nietypowe podejście. Zimą 1937 r. niedźwiedzica Lola urodziła dwa młode w specjalnej klatce, umieszczonej w sercu Białowieskiego Parku Narodowego. Metoda ta pozwoliła młodym urodzonym w niewoli na stopniowe, samodzielne wyjście na łono natury przy ograniczonym kontakcie z ludźmi.

Obydwa młode przeżyły. Pod koniec 1939 r., gdy wojska radzieckie zajęły Puszczę Białowieską, Lolę uwolniono z klatki, a program reintrodukcji został porzucony. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił kontynuację projektu. Reprodukcję w środowisku naturalnym odnotowywano jeszcze przez osiem lat, a obecność niedźwiedzi obserwowano przez lat 13.

“Od 1950 r. niedźwiedzie lub ich ślady są odnotowywane w Puszczy Białowieskiej jedynie od czasu do czasu. W 1963 r. w jej białoruskiej części stwierdzono ślady niedźwiedzi, a w 2003 r. obserwowano pojedynczego osobnika na obszarze Dzikiego Bagna. W czerwcu 2010 r. myśliwy zaobserwował niedźwiedzia po polskiej stronie Puszczy, w pobliżu wsi Babia Góra (choć jest to informacja niepotwierdzona). Z tego powodu opracowany, ale niewdrożony Plan Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego Ursus arctos w Polsce, zalecał włączenie regionu podlaskiego do programu monitoringu” – czytamy w informacji prasowej.

Prawdopodobnie najważniejszym przesłaniem dla ludzi jest: nigdy nie karm niedźwiedzi! Instytucje i osoby odpowiedzialne powinny z większą determinacją dbać o właściwą gospodarkę odpadami i rozpocząć wdrażanie metod zapobiegania szkodom, np. w pasiekach, na terenie Puszczy Białowieskiej.

Po niemal 70 latach niedźwiedź i ślady jego obecności są regularnie, od ponad już miesiąca, odnotowywane po obu stronach granicy. Na początku czerwca tego roku niedźwiedzia i jego ślady zarejestrowano po stronie białoruskiej, a 14 czerwca prawdopodobnie tego samego osobnika widziano po polskiej stronie, nadal w pobliżu granicy. Nocą z 14 na 15 czerwca, fotopułapka Instytutu Badania Ssaków PAN zarejestrowała samca niedźwiedzia.

Według naukowców fakt, że duże drapieżniki nagle pojawiają się w miejscach, w których są nieobecne od lat, nie jest zaskakujący. Dr Nuria Selva zauważa, że drapieżniki mogą przemieszczać się na ogromne odległości, nawet w krajobrazie silnie przekształconym przez człowieka. Jak na przykład wilk Alan, który w 2009 r. przeszedł przez całą Polskę w niecałe dwa miesiące, w drodze z Niemiec na Białoruś. Niedźwiedzie, zwłaszcza młode samce, mogą pokonywać długie dystanse w poszukiwaniu partnerów.

Biolożka z IOP PAN sugeruje, że niedźwiedzie zaczną się pojawiać w Puszczy Białowieskiej i innych podlaskich lasach częściej, niż dotychczas.

“Niedźwiedzie rekolonizują obszary na terenie całej Europy, na których były w przeszłości obecne przez dziesiątki lub setki lat. Puszcza Białowieska znajduje się w niewielkiej odległości od obszarów stałego występowania niedźwiedzi i oferuje bardzo korzystne warunki do życia i – co najważniejsze – również do rozrodu, jak pokazał model siedliskowy stworzony dla tego gatunku. Naturalne powroty gatunków są zawsze lepsze niż reintrodukcje. W 2012 r. porzucono próbę reintrodukcji niedźwiedzi w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej. Jak widać była to dobra decyzja, gdyż niedźwiedzie same do niej dotarły” – czytamy w informacji prasowej.

Ze względu na unikalność osobników przemieszczających się na duże odległości dobrze byłoby, aby na okres przebywania niedźwiedzia w Puszczy tymczasowo zakazać polowań, co pozwoli uniknąć przypadkowego postrzału – podkreśla ekspert.

Zakaz polowań wprowadzono, gdy niedźwiedź Iwo przebywał na Węgrzech, aby zapewnić mu bezpieczną wędrówkę. Ludzie, którzy nie są przyzwyczajeni do obecności niedźwiedzi, powinni być dobrze poinformowani o tym, jak mają się zachowywać podczas spotkań z nimi. Ważne jest, aby zachować spokój i przestrzegać podstawowych zasad.

Jeśli populacja niedźwiedzi na Białorusi będzie nadal rosła, a łączność siedlisk nie pogorszy się (co jest trudne w dobie rozbudowy dróg i infrastruktury), niedźwiedzie będą mogły i prawdopodobnie osiedlą się w Puszczy Białowieskiej. Będzie to korzystne zarówno dla ekosystemu, ze względu na przywrócenie utraconych funkcji i interakcji, jak i dla niedźwiedzi, zamieszkujących głównie tereny górskie, gdyż wzrośnie liczebność populacji nizinnych. Dla nas, ludzi, jest to dobra okazja, by nauczyć się współdzielenia zajmowanej przestrzeń i koegzystencji z innymi gatunkami. Puszcza Białowieska, będąca pod wieloma względami ewenementem w skali światowej, może stać się dobrym przykładem także w tym zakresie.

Żródło: PAP

Foto: Adam Wajrak

---

Piśmiennictwo:

Buchalczyk T. 1980. The brown bear in Poland. International Conference on Bear Research and Management 4: 229-232.

Carpathian Brown Bear Project [Dostęp: 17.06.2019] 

TO TEŻ CIEKAWE: