POWIĘŹ – FASCYNUJĄCA TKANKA

Powięź – intrygująca tkanka miękka.

Powięź (łac. fascia) jak siatka oplata całe ciało, otacza wszystkie jego struktury, wnika do narządów. Integruje różne części organizmu, pomaga utrzymać organy na miejscu i w odpowiednim kształcie, zapewnia im właściwe środowisko, wspiera ruch, uczestniczy w reakcjach odpornościowych. Jej zaburzenia towarzyszą różnorodnym problemom zdrowotnym. Dzięki niej możemy się rozciągać i uprawiać sport.

Dolegliwe, nawet przeszywające bóle w pięcie? Tak może manifestować się zapalenie powięzi podeszwy. Powięź podeszwowa to tkanka łączna, która rozciąga się m.in. od pięty aż do palców i wspiera łuk stopy. Tak jak każda tkanka może ulec uszkodzeniu czy nadwerężeniu.

„Zapalenie powięzi podeszwy jest wyjątkowo bolesne. Kiedy ktoś wstaje z pozycji siedzącej, czy z rano z łóżka, czuje silny, palący ból, który część osób opisuje jako odczucie przebijania pięty przez gwóźdź” – mówi zajmujący się terapią tej przypadłości prof. Beth Gusenoff z University of Pittsburgh School of Medicine.

Szacuje się, że w USA problem ten dotyka 2 mln osób (na prawie 330 mln mieszkańców). Wielu na szczęście pomagają specjalne ćwiczenia, obuwie, czy zastrzyki przeciwzapalne. Niekiedy potrzebne są jednak zabiegi operacyjne. Te jednak obarczone są ryzykiem powstawania również bolesnych blizn lub osłabienia powięzi.

„W tłuszczu obecne są komórki macierzyste i czynniki wzrostowe, które pomagają w zaopatrzeniu w krew, co z kolei przyspiesza gojenie przy mniejszym powstawaniu blizn. Z pomocą igły nakłuwamy powięź podeszwy, co stymuluje regenerację. W miejsce nakłucia wstrzykujemy niewielką ilość tkanki tłuszczowej pacjenta” – tłumaczy specjalista.

Ale powięź znajduje się nie tylko w stopach i nie tylko tam może powodować problemy. 

Powięź oplata całe ciało

„System powięzi składa się z trójwymiarowego kontinuum miękkich, zawierających kolagen, luźno lub gęsto upakowanych włóknistych tkanek łącznych, które przenikają ciało” – brzmi początek definicji sformułowanej przez stworzone w 2014 roku Fascia Nomenclature Committee.

Jak piszą dalej eksperci, struktura ta obejmuje m.in. powięź powierzchniową i głęboką, tkankę tłuszczową, błony włókniste, rozcięgna, ścięgna, nanerwia, torebki stawowe, różnego rodzaju błony, opony mózgowo-rdzeniowe, okostną, tkankę łączną obecną wewnątrz mięśni i na ich powierzchni.
 

„System powięzi przenika i otacza wszystkie organy, zapewnia im odpowiednie środowisko, umożliwia prawidłowe działanie wszystkim systemom w zintegrowany sposób” – w opracowanej po wielu dyskusjach definicji podają eksperci. 

Szczególną uwagę warto zwrócić na słowo „kontinuum” – opisany system tworzy bowiem całość połączonych z sobą i oddziałujących elementów. Jak natomiast podkreślają specjaliści z Foundation of Osteopathic Research and Clinical Endorsement, „Kontinuum powięzi to rezultat ewolucji doskonałej synergii między różnymi tkankami, płynami i ciałami stałymi. Powięź jest zdolna do podtrzymywania, rozdzielania, przenikania, odżywiania i łączenia wszystkich rejonów organizmu”. 

Swoją elastycznością i sprężystością zapewnia więc utrzymanie wszelkich struktur, które otacza i przenika. Mechanizmy te mogą wręcz zaskakiwać. Na przykład, jak odkryli fizjolodzy, kiedy człowiek przenosi ciężar z pięty na palce, powieź podeszwy stopy działa podobnie jak jedna z tzw. maszyn prostych – kołowrót.

Dzięki umożliwianiu „ślizgania się” tkanek, powięź pozwala na ruch. System ten jest przy tym silnie unerwiony. Dzięki temu np. oddziałuje z ośrodkowym układem nerwowym i w ten sposób m.in. pomaga wyczuwać ułożenie ciała, a nawet oddziałuje na pobudzenie organizmu i emocje. Niektóre tworzące ją komórki wpływają też na reakcje odpornościowe. 

Powięź warunkiem zdrowia

Nie dziwi więc, że zaburzenia powięzi mogą powodować znacznie więcej kłopotów, niż tylko ból pięty. Pojawić się mogą m.in. inne chroniczne bóle i ograniczenia ruchu różnych części ciała, w tym mięśniowo-powięziowy zespół bólowy, który cechuje się m.in. obecnością szczególnie wrażliwych tzw. punktów spustowych. Towarzyszy mu też często sztywność mięśni, zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia postawy ciała.

W leczeniu stosuje się różne metody, w tym laseroterapię, specjalne nakłuwanie wrażliwych punktów, stymulację elektryczną, ultradźwięki, a także rozciąganie i masaże. Zachodzące w powięzi procesy uczestniczą też np. w powstawaniu zrostów i chronicznego bólu po operacjach. Problemy z nią towarzyszą przy tym wielu chorobom, w tym niewydolności serca, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, fibromialgii, cukrzycy. Do najgroźniejszych stanów należy martwicze zapalenie powięzi. To infekcja, która może się szybko rozprzestrzeniać, powodując martwicę powięzi i otaczających ją tkanek. Życie chorych jest w tym przypadku zagrożone i są oni poddawani agresywnemu leczeniu, które obejmuje m.in. jak najszybsze usunięcie martwych tkanek.

Na szczęście przypadłość ta jest relatywnie rzadka – w  zachodniej Europie dotyka ok. 1 osobę na 100 tys. rocznie. Na co dzień natomiast warto pamiętać, że powięź, podobnie jak większość tkane nie lubi bezruchu, ale także przeciążenia. Tych, którzy lubią się ruszać, może zainteresować dostępny już w wielu miejscach specjalny trening powięzi.

Źródło informacji: Serwis Zdrowie

Ilustracja: Adimas

OD REDAKCJI

Większość z nas widziała sportowców trenujących parkour, skaczących z wysokości dwu- lub trzypiętrowego budynku, padających i jednocześnie robiących obrót (Roll), następnie płynnie przechodzących do biegu. Dlaczego ich stawy nie zostają zmiażdżone pod wpływem takiego skoku? Oprócz zmniejszenia siły uderzenia poprzez Roll, czyli zamianę energii kinetycznej w ruch obrotowy, siła wewnętrzna (z mięśni) i siła zewnętrzna (grawitacja i reakcja podłoża) są przekazywane i rozpraszane w ciele głównie przez sieć powięziową (o ile siła nie jest zbyt duża). Powięź pomaga zapobiegać lub minimalizować zlokalizowane naprężenia w konkretnym mięśniu, stawie lub kości, a także pomaga wykorzystać pęd wytworzony przez działające siły, głównie dzięki swoim właściwościom lepkosprężystym. Chroni to integralność ciała, jednocześnie minimalizując ilość energii zużywanej podczas ruchu.

Prawo Davisa mówi, że tkanka miękka, w strukturze powięzi, przebudowuje się (staje się sztywniejsza i gęstsza) wzdłuż linii naprężeń (Clark, Lucett i Corn 2008). Może to mieć krótkoterminowe korzyści i długoterminowe niekorzystne skutki. Kiedy ćwiczymy ruch w sposób powtarzalny, tkanka miękka przemodeluje się w kierunku pożądanego ruchu, dzięki czemu tkanka stanie się silniejsza w radzeniu sobie z siłami w tym konkretnym kierunku. Długotrwałe powtarzanie może sprawić, że powięź będzie sztywniejsza wzdłuż linii naprężenia, ale słabsza w innych kierunkach, co skutkuje wyższym prawdopodobieństwem rozdarć w samej powięzi lub unieruchomieniem okolicznych stawów podczas poruszania się w różnych kierunkach. To samo można powiedzieć o powtarzającym się bezruchu, takim jak siedzenie lub stanie, przez długie okresy w ciągu dni, miesięcy i lat.

Badanie z 1995 roku pokazuje, że w strukturze powięzi naprężenie mechaniczne (ćwiczenie) może wywoływać przerost więzadła. (Fukuyama i in. 1995). Nowe badania wykazują zdolność systemu powięzi do samoleczenia się po rozerwaniu. Jedno z takich badań wykazało, że niektóre osoby z uszkodzonym więzadłem krzyżowym przednim (ACL) były w stanie powrócić do pełnej funkcjonalności bez zabiegu operacyjnego i że ACL całkowicie się zregenerowało (Matias i in. 2011). Gdy zdobywamy nową wiedzę, możemy wprowadzać nowe rodzaje technik rehabilitacyjnych, a także zmiany w tym, co do tej pory uważaliśmy za idealną formę niektórych ćwiczeń.

W powięzi stwierdzono występowanie Miofibroblastów, które w mięśniach gładkich umożliwiają wystąpowanie skurczów (Schleip i in. 2005). W obrębie tkanki powięziowej zidentyfikowano również liczne mechanoreceptory (narządy ścięgnowe Golgiego, receptory Ruffiniego, receptory pacinokształtne, przypominające ciałka Paciniego).  Mogą one przyczyniać się do skurczów mięśni gładkich i komunikować się z ośrodkowym układem nerwowym w zakresie wielkości sił ścinających w tkance łącznej (Myers 2011). Uważa się, że kurczenie się powięzi wspomaga stabilność i wydatkowanie energii. Potrzebne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób powięź i mięśnie współpracują ze sobą.

Powięź może działać niezależnie od ośrodkowego układu nerwowego. Jest ona zawsze “pod napięciem”, dopóki występuje grawitacja. To bierne napięcie wstępne zostało nazwane spoczynkowym napięciem mięśniowo-powięziowym – które Myers omawia, stosując zasadę tensegrity (Alfonse i in. 2010; Myers 2001). Napięcie mięśniowo-powięziowe zapewnia poziom stabilizacji, który pomaga w utrzymaniu naszej postawy i pozwala nam wykonywać ruchy, takie jak wsiadanie i wysiadanie z samochodu, bez myślenia o nich.

Ponieważ tkanka łączna ma 10 razy więcej proprioceptorów niż mięśnie (Myers 2011), macierz powięziowa pomaga nam reagować na otoczenie szybciej niż może zareagować świadomy umysł, niezależnie od tego, czy niespodziewanie schodzimy z krawężnika, reagujemy na przeciwnika w sporcie, czy wyciągając rękę z gorącego pieca.

To napięcie wstępne może również dać nam możliwość utrzymania postawy przy mniejszym zmęczeniu i napięciu powięziowym w porównaniu z ciągłą aktywacją mięśni i wydatkowaniem energii.

Niektórzy twierdzą, że na powięź może mieć wpływ nasz nastrój . W swojej książce The Endless Web: Fascial Anatomy and Physical Reality (North Atlantic 1996) R. Louis Shultz i Rosemary Feitis omawiają, w jaki sposób nasze emocje są kumulowane w ciele, w tym w tkance łącznej.

„Fizyczna reakcja na emocje następuje poprzez tkankę miękką” – piszą. „Powięź to ciało emocjonalne . . . W optymalnej sytuacji uczucia są odczuwane w całym ciele – emocje podróżują przez sieć powięziową. Następnie interpretujemy fizjologiczne odczucia jako złość, przywiązanie, miłość, zainteresowanie i tak dalej. . . . Powodem, dla którego Twoja szyja nie może się wyprostować i wyciągnąć może być uraz spowodowany ciągłym znęcaniem się w dzieciństwie. Ćwiczenia fizyczne tylko częściowo rozwiążą ten problem, jeśli nie uzna się, że może on mieć emocjonalne podłoże”.

Korzystając z tej koncepcji, można rozwinąć holistyczne podejście do zrozumienia postawy i ruchu – podejście, które postrzega je nie tylko jako fizyczne, ale także emocjonalne i psychologiczne. Powięź może stać się sztywniejsza i mniej posłuszna, gdy pacjent jest przygnębiony, niespokojny i przestraszony (Shultz i Feitis 1996; Lowe 1989). Fizjoterapeuci czy masażyści widzą to, gdy klienci pojawiają się u nich po nieudanym dniu. Nastrój ma duży wpływ na postawę, ruch i propriocepcję. Być może poprawa nastroju może poprawić stan fizyczny poprzez trening sieci powięziowej.

W treningu sportowym im więcej dowiadujemy się o naszej tkance łącznej, tym lepiej możemy ją zintegrować z innymi układami ciała (mięśniowym, nerwowym, szkieletowym) i zyskać lepszy wgląd w ruch i wydajność. Wykorzystanie taśm mięśniowo-powięziowych w naszym treningu może dać nam odpowiedź na pytanie, jak zmaksymalizować naszą zdolność do ograniczenia użytej siły, oszczędzania energii i budowania wytrzymałości, jednocześnie poprawiając mobilność i siłę wielu stawów. Trening ciała jako całości w trzech wymiarach, w przeciwieństwie do treningu ciała, podzielonego na segmenty, może być brakującym ogniwem w programach ćwiczeń osób, które chcą utrzymać lub poprawić integralność swojego ciała. Może również pomóc nam zrozumieć ból w ciele i słabości strukturalne. Pomyśl o tych taśmach jak o łańcuchu kinetycznym. Jedno „zdarzenie” zachodzące w obszarze tego łańcucha kinetycznego wpływa na pozostałe. Rozumiejąc tę ​​kinetyczną linię wydarzeń, możesz lepiej zrozumieć kontuzje, ograniczenia ruchu i celować w słabsze obszary, aby zwiększyć wydajność. Pomyśl o tym, jak napięte ścięgna podkolanowe i łydki mogą powodować ból w dole pleców, a nawet coś takiego jak zapalenie powięzi podeszwowej. 

Według Thomasa Myersa najważniejsze taśmy anatomiczne to:

• taśma powierzchowna tylna (biegnie tyłem ciała, od palców stóp po czoło),
• taśma powierzchowna przednia (analogicznie do tylnej, obejmuje niemal cały przód ciała),
• taśma boczna (biegnie od stopy zewnętrzną stroną nogi przez bok tułowia aż do okolicy ucha),
• taśma spiralna (zaczyna się przy tylnej części czaszki, krzyżuje wokół żeber i od boku biodra schodzi do stopy, przechodzi pod nią, po czym tylno-boczną częścią nogi i wzdłuż kręgosłupa wraca niemal w to samo miejsce),
• taśmy kończyny górnej (powierzchowne przednia i tylna oraz głębokie przednia i tylna)
• taśmy funkcjonalne (przednia i tylna, znajdują się głównie w obrębie tułowia, ramion i ud),
• taśma głęboka przednia (najbardziej „trójwymiarowa”, najtrudniejsza do opisania liniowo, biegnąca przez całe ciało).

Teoria taśm mięśniowo-powięziowych porządkuje i analizuje wiedzę na temat działania ciała w ruchu, ale nie próbuje jej ograniczać do konkretnych, zamkniętych ram. W związku z tym jest ona podstawą do pracy nad zaburzeniami (napięciem, błędnym ułożeniem czy wzorcem), którą zajmuje się terapia powięziowa, ale stanowi też punkt wyjścia do dalszego badania tematu.

Źródła:

Marieb, Elaine Nicpon; Hoehn, Katja (2007). Human anatomy & physiology. Pearson Education. p. 133. ISBN 978-0-321-37294-9.

Ideafit.com/fitness-library/eight-fascinating-facts-about-fascia

Hedley, Gil (2005). The Integral Anatomy Series Vol. 1: Skin and Superficial fascia

bardomed.pl/blog/porady-eksperta/terapia-powieziowa-i-koncepcja-tasm-miesniowo-powieziowych/

New Since

Redakcja: Maciej Bawolski | cocomac.pl

Treści z serwisu cocomac.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.

TO TEŻ CIEKAWE:

[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]