DietaZdrowie

DIETA KETOGENNA A PADACZKA

Dieta ketogenna, czyli tłuszczem w padaczkę.

Dieta ketogenna ma pewną popularność jako metoda odchudzania, ale lekarze są co najmniej sceptyczni co do tego, czy to dobry sposób zrzucania kilogramów. Bywa jednak, że jest przez lekarzy zalecana; nie w celu odchudzania jednak, a leczenia padaczki. Można się niekiedy spodziewać spektakularnej poprawy. Dowiedz się więcej.

Padaczka (epilepsja) jest przypadłością neurologiczną, z którą w Polsce zmaga się ok. 1 proc. społeczeństwa. Zróżnicowanie jej objawów (od chwilowej utraty kontaktu z otoczeniem, poprzez drgawki aż po utratę przytomności) sprawia, że współczesna medycyna nie mówi o padaczce jako o jednej chorobie, a o jej wielu rodzajach.

Co ważne ? wbrew stereotypowo panującym przekonaniom ? najczęściej można ją skutecznie leczyć, a chory może prowadzić szczęśliwe i satysfakcjonujące życie ? towarzyskie i zawodowe. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby przy odpowiedniej terapii i dobrze dobranemu leczeniu, takie osoby mogły uprawiać sport, podróżować, a kobiety ? zajść w ciążę i urodzić zdrowe dzieci.

Mniej więcej 70 proc. pacjentów z padaczką dobrze reaguje na leczenie farmakologiczne. Dieta ketogenna u tych osób nie jest zalecana, bo ma sporo działań niepożądanych (np. w skutek jej stosowania może rozwinąć się hiperlipidemia) i bywają one powodem odstąpienia od diety nawet wtedy, gdy istnieją wskazania do jej stosowania.

Czasem jednak farmakoterapia nie pomaga i stwierdzana jest padaczka lekooporna. Wtedy lekarz może zalecić stosowanie diety ketogennej.

W uproszczeniu można przedstawić ją jako ubogą w węglowodany, a bogatą w tłuszcze. Ma ona na celu redukcję napadów padaczkowych. Bardzo rzadko dieta ketogenna jest tzw. leczeniem z wyboru ? jako pierwsza opcja terapeutyczna (tak dzieje się na przykład w przypadku wrodzonego niedoboru inhibitora transportującego glukozę czy zespołu Draveta). 

Warto też podkreślić, że dieta ketogenna jest bardzo trudna. Konieczne jest np. liczenie każdego grama węglowodanów, także tych zawartych np. lekach. Do tego dochodzi jeszcze konieczność zjedzenia całego przygotowanego posiłku, a to w przypadku dzieci może być dodatkowym problemem.

Na czym polega dieta ketogenna? 

Dieta obfituje w duże ilości tłuszczu, przy jednoczesnym wyeliminowaniu węglowodanów prostych (zaleca się eliminację cukru w spożywanych posiłkach i wypijanych płynach). Popularne w tym sposobie odżywiania są ryby, różnego rodzaju mięsa, sery, jaja, orzechy, awokado, inne warzywa i owoce, ale wszystko musi być jedzone w konkretnych, precyzyjnie odmierzonych ilościach. Stosunek tłuszczów do węglowodanów wynosi 3, a nawet 4 do1. 

Dzięki tego rodzaju odżywiania organizm zaczyna zachowywać się jak w stanie głodówki ? wytwarza się duża ilość ciał ketonowych. Powstają one przede wszystkim w wątrobie jako skutki przetwarzania tłuszczów. Wytwarzana jest jednocześnie duża ilość energii. 

Na czym polega różnica w metabolizmie między dietą opartą o węglowodany a ketogenną?

Wyjaśnia to dr Krzysztof Pol w opracowaniu opublikowanym na stronach internetowych Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. Otóż po zjedzeniu posiłku zawierającego węglowodany (produkty zbożowe, warzywa, owoce, cukier itp.) z jelit wchłania się do krwi glukoza. To podstawowe dla organizmu ludzkiego paliwo zostaje częściowo od razu pobrane przez komórki, a częściowo odkłada się w postaci wielocukru – glikogenu w wątrobie i mięśniach, który stanowi zapas energii dla organizmu: w razie potrzeby z glikogenu uwalnia się glukoza. Nadmiar glukozy ulega przemianie do tłuszczów (triglicerydów).

“Gdy zasoby glikogenu ulegają wyczerpaniu (po 10-12 godzinach), a nie jesteśmy jeszcze w stanie zaspokoić głodu, organizm zaczyna sam wytwarzać glukozę z produktów rozpadu białek (głównie pochodzących z mięśni), tłuszczów i z mleczanów (powstających podczas spalania beztlenowego glukozy w mięśniach). Po kilku dniach głodzenia metabolizm ulega przestrojeniu i naszym głównym paliwem stają się ciała ketonowe. Są one produktem spalania tłuszczów w mitochondriach, komórkowych fabrykach energii. Dlatego ciała ketonowe obecne są w moczu osób głodujących (oraz chorych na cukrzycę, którzy nie są w stanie wykorzystywać glukozy z uwagi na niedobór insuliny)” ? wyjaśnia dr Pol.

Kiedy w padaczce sięga się po dietę ketogenną

Prof. Janusz Wendorff z Kliniki Neurologii Instytutu CZMP w Łodzi wskazuje, że dieta ketogenna jest metodą terapii padaczki lekoopornej, czyli takiej, w której nie dochodzi do poprawy po leczeniu konwencjonalnemu za pomocą leków przeciwpadaczkowych. Jeśli dwa leki zastosowane w określonej, prawidłowo dobranej dawce nie przynoszą rezultatu, a brak jest przeciwskazań do diety ketogennej, można rozważyć jej zastosowanie.

W zamieszczonym na portalu Medycyna Praktyczna komentarzu do wieloośrodkowego badania na temat skuteczności tej diety w populacji dziecięcej z padaczką (opublikowanego na łamach The Lancet, a w wersji polskiej udostępnionego na wspomnianym portalu) profesor wyjaśnił, że są też sytuacje, gdy ta trudna w stosowaniu dieta jest postępowaniem z wyboru (jako pierwsza opcja terapeutyczna). 

Są to przede wszystkim: 

  • deficyt białka transportującego glukozę (GLUT1),
  • niedobór dehydrogenazy pirogronowej,
  • niektóre zespoły padaczkowe u dzieci, które od samego początku nie poddają się leczeniu, jak np. zespół Dravet (ciężka niemowlęca padaczka miokloniczna),

Prof. Wendorff podkreślał też, że objawy niepożądane występują dość rzadko, jednak około 20 proc. pacjentów rezygnuje ze stosowania diety z różnych powodów.

Co ważne, wskazywał też, że:

  • wprowadzenie diety wymaga dużego doświadczenia lekarza i dietetyka, bardzo precyzyjnej edukacji rodziców oraz regularnych badań biochemicznych, zwłaszcza podczas rozpoczynania diety. Stąd też w polskich warunkach jest ona na ogół wprowadzana w szpitalu. W przeciwnym razie konieczne jest zapewnienie pacjentowi 24-godzinnej możliwości nadzoru i kontaktu z lekarzem,
  • przed rozpoczęciem diety ketogennej wskazana jest wizyta konsultacyjna w ośrodku, który ma doświadczenie w jej prowadzeniu, w celu sprecyzowania wskazań, a także oceny przez lekarza potencjalnych możliwości jej długotrwałego stosowania w konkretnej rodzinie.

Dlaczego i w jaki sposób takie odżywianie może zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować napady? 

“Odpowiedź tkwi w mechanizmie działania diety ketogennej. Wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych wywołuje przewlekłą ketozę oraz zwiększenie stężenia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w mózgu. Jednocześnie zmniejszeniu ulega stężenie glukozy. Takie połączenie ma pozytywny wpływ na układ nerwowy chorego ? zmniejsza się pobudliwość neuronów, czego następstwem w wielu przypadkach jest brak drgawek” ? wyjaśnia dr n. med. Ewa Ehmke, konsultantka kliniczna, dietetyczka w Centrum Terapii Padaczki Neurosphera.

Przeciwskazania do diety ketogennej


Ale jak podkreśliła w rozmowie z Serwisem Zdrowie, są przeciwskazania dla wprowadzenia tej diety. 

“Są to wybrane choroby rzadkie, które dotyczą metabolizmu tłuszczu, czyli w tych chorobach, w których tłuszcz nie jest metabolizowany przez organizm, więc moglibyśmy zaszkodzić pacjentowi. Poza tym w obciążeniach związanych z wątrobą lub nerkami, czyli kamicy nerkowej czy niewydolności wątroby. U dorosłych pacjentów przeciwskazaniem może być m.in. niedawno przebyty zawał serca czy rodzinna hiperlipidemia” ? wyjaśniła w rozmowie dr Ewa Ehmke.

 

Oczywiście takiej diety nie można zacząć stosować z dnia na dzień i trzeba się do niej przygotować.

“Zdecydowanie przed wprowadzeniem diety ketogennej zalecane jest wykonanie badań krwi, moczu i badań obrazowych. Jeśli pacjent jest przyjmowany na oddział, diagnostyka odbywa się w szpitalu, a dieta jest wprowadzana stopniowo: stopniowo posiłki mają zmieniony skład tak, aby miały coraz więcej tłuszczu, a coraz mniej węglowodanów. Natomiast jeśli pacjent czeka na wyniki badań w domu, zaczynany od uregulowania posiłków, zwiększenia płynów w diecie i unikania cukru” ? zaznaczyła.  

“Zdecydowanie przed wprowadzeniem diety ketogennej zalecane jest wykonanie badań krwi, moczu i badań obrazowych. Jeśli pacjent jest przyjmowany na oddział, diagnostyka odbywa się w szpitalu, a dieta jest wprowadzana stopniowo: stopniowo posiłki mają zmieniony skład tak, aby miały coraz więcej tłuszczu, a coraz mniej węglowodanów. Natomiast jeśli pacjent czeka na wyniki badań w domu, zaczynany od uregulowania posiłków, zwiększenia płynów w diecie i unikania cukru” ? zaznaczyła.  

Podkreśliła, że dietę zawsze wprowadzamy powoli, czyli powoli zmieniamy stosunek zawartości tłuszczu do zawartości węglowodanów z zjadanych posiłkach. 

“Pierwsze efekty widoczne są już na początku zmiany nawyków żywieniowych. Mogą one być widoczne w nawet w pierwszym tygodniu, a na ostateczne efekty czekamy do trzech miesięcy. Badania pokazują, że pozytywnym efektem jest np. złagodzenie lub zmniejszenie liczby napadów. Jeśli w ciągu trzech miesięcy nic się nie zmieni, to możemy zrezygnować z diety ketogennej – ona już po prostu nie zadziała. I trzeba zaznaczyć, że nie u wszystkich pacjentów uzyskujemy 100-proc. poprawę” ? podkreśliła dietetyczka. 

Niezależnie od pozytywnych efektów, np. u chorych na epilepsję, dieta ketogenna kojarzona jest z odchudzaniem. 

“W przypadku chorych na padaczkę stosujemy żywienie normokaloryczne, więc jeśli nie ma potrzeby, żeby pacjent się odchudzał, takich efektów nie będzie” ? wyjaśniła. 

Skutki uboczne diety ketogennej

Nie brakuje też przeciwników diety ketogennej, którzy wskazują wiele skutków ubocznych jej stosowania. 

“I faktycznie tak jest. Skutki uboczne mogą dotyczyć wszystkich, także pacjentów z epilepsją. Dlatego nie może być wprowadzana na własną rękę i przepisuje ją lekarz. Efektem ubocznym mogą być zaparcia, spowolnienie wzrostu u dzieci, demineralizacja kości, hipercholesterolemia, ale biorąc pod uwagę, że pacjenci są pod stałą kontrolą lekarza, chcemy jak najszybciej wyłapywać efekty niepożądane” ? powiedziała Ewa Ehmke.

W cytowanym przez prof. Wendorffa badaniu skuteczności diety ketogennej u dzieci z padaczką, które było przeprowadzone w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, wykazano, że aż 20 proc. dzieci zostało wycofanych ze stosowania diety z uwagi na jej działania niepożądane albo brak efektów diety.

Jak długo można stosować dietę ketogenną u chorych na epilepsję? 

“To wszystko zależy od jednostki chorobowej. Np. w zespole Westa (zaburzenia padaczkowe, które wynikają z uszkodzenia mózgowia ? przyp. red.) możemy stosować ją 6-8 miesięcy i efekt terapeutyczny powinien być utrzymamy. W większości padaczek dietę stosujemy dwa lata i jeśli efekty są zadowalające powoli można z niej rezygnować. Są też dwie choroby rzadkie, w których pacjent musi stosować dietę ketogenną przez całe życie, ponieważ nie znamy innego sposobu leczenia i stosując normalną dietę pacjent może umrzeć. Są to: deficyt dehydrogenazy pirogronianu oraz deficyt transportera glukozy do mózgu” ? mówi dr Ehmke.  

Skuteczność diety ketogennej

Dane* dotyczące skuteczności diety napawają optymizmem. U 50-60 proc. pacjentów liczba napadów padaczkowych spada o połowę, a u 30 proc. to ograniczenie sięga nawet 90 proc. Całkowite wyciszenie napadów obserwuje się u 10-15 proc. z nich. W wielu przypadkach możliwe jest także całkowite zmniejszenie dawek przyjmowanych leków, a nawet ich całkowite odstawienie.

Dieta ketogenna tylko pod nadzorem specjalistów?

Przejście na taki rodzaj diety powinno być zawsze skonsultowane z prowadzącym lekarzem neurologiem-epileptologiem oraz ściśle wdrożone i kontrolowane na każdym jej etapie przez doświadczonego dietetyka klinicznego.

Jedną z najważniejszych rzeczy, które ustala z lekarzem dietetyk, są proporcje tłuszczów do białek i węglowodanów. Dr Ehmke podkreśla, że błąd popełniony w tym momencie może skutkować nie tylko brakiem postępów w leczeniu napadów padaczkowych, ale i gorszym samopoczuciem pacjenta. Najczęściej stosowane są proporcje 4:1 lub 3:1 (klasyczna dieta ketogenna), ale można prowadzić również zmodyfikowaną dietę Atkinsa czy ketogenną z dodatkiem MCT.

“Tym, o czym muszą pamiętać pacjenci, jest systematyczność i ścisłe trzymanie się zaleceń dietetyka klinicznego oraz lekarza prowadzącego. Nawet najmniejsze odstępstwo od diety keto może zaburzyć dotychczasową pracę i spowodować, że chory nie zobaczy satysfakcjonujących efektów” ? podkreśla dr Ehmke.

W wyjątkowych sytuacjach lekarz może zalecić taki sposób odżywiania bez żadnych ograniczeń czasowych.

Źródło informacji: Serwis Zdrowie

Zdjęcie: PAP | T.Waszczuk

Treści z serwisu cocomac.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
Widzisz błąd w artykule, niedziałający link? Poinformuj nas o tym poprzez formularz kontaktowy lub mailem! Dziękujemy.

TO TEŻ CIEKAWE:

ZDROWE JELITA

Nie tylko dieta. Jak zadbać o zdrowie jelit Trawią i wchłaniają pokarm, zatem oczywiste jest, że dla ich zdrowia istotna…

MONGOLIA CZĘŚĆ  2

Mariusz Reweda Część 2 Szamanizm jest archaiczną religią wspólną dla wszystkich ludów Syberii i Mongolii. Jego podstawą jest przeświadczenie o…

ZA DARMO TOYOTĄ MIRAI PO PARYŻU

Darmowe przejazdy wodorową Toyotą Mirai w Paryżu Wodorowe Toyoty Mirai zapewnią transport uczestnikom festiwalu Nuit Blanche 2022 w Paryżu. 1…

Ćwiczenie nr 1

ROSNĘ – OPADAM Pozycja do wykonania ćwiczenia: siedzącaIlość powtórzeń: 10Do wykonania ćwiczenia potrzebujesz: stabilne miejsce do siedzenia np. krzesło, kanapa,…

EGIPT – ZNALEZIONO SKULONE ZWŁOKI

Elitarny grób sprzed 1,5 tys. lat odkryli archeolodzy w Berenike. Siedem skulonych szkieletów, położonych w kilku warstwach, znajdowało się w…

MARIHUANA – NA ZDROWIE

Coraz więcej wiemy o medycznej marihuanie. Marihuana budzi kontrowersje. Niewątpliwie jest substancją psychoaktywną, która może prowadzić do uzależnienia. Z drugiej…

CAŁUJ – NIE ŻAŁUJ

Czy całowanie jest zdrowe? Choć niektórym może być trudno w to uwierzyć, nie wszyscy lubią się całować. Tymczasem romantyczne pocałunki…

DEKAMERON – KOŃ I ŻONA

DZIEŃ TRZECI Opowieść V Pisownia oryginalna z 1930 roku Strojniś czyni ze swego rumaka dar dla messera Francesca Vergellesi. Za…

KAMPANIA SINSAY SS22

Wiosenna energia w kampanii SINSAY SS22. NAJNOWSZA KAMPANIA SINSAY SS22 STANOWI ŚWIETNE WPROWADZENIE W ŚWIAT WIOSENNYCH TRENDÓW. PROPOZYCJE DLA KOBIET, MĘŻCZYZN,…

NOWY FORD F-150 DLA POLICJI

Pick-up z piorunującym przyspieszeniem. Nowy Ford F-150 specjalnie dla amerykańskich organów ścigania. Zupełnie nowy F-150 Police Responder, jedyny w Ameryce…

OLEJ PALMOWY

Oleje egzotyczne część II Olej palmowy Oleju palmowego nie lubią ani dietetycy, ani kardiolodzy, nie ma też najlepszej opinii Narodowego…

DWAJ RYWALE

DZIEŃ PIĄTY Opowieść V Pisownia oryginalna z 1930 roku Guidotto z Cremony porucza córkę swoją Giacominowi z Pawji i umiera.…

INFODEMIA – NASILENIE FAKE NEWS

Eksperci: infodemia ma swoje źródło w mechanizmach ludzkiej psychiki Fake newsy zagarniają coraz to nowe obszary tematyczne i zaczynają wpływać…

DLACZEGO SIĘ OSZUKUJEMY

Iluzje i rzeczywistość: dlaczego czasem sami się oszukujemy? Nieświadomie stosowane mechanizmy obronne powodują, że ludzie nie widzą oczywistych prawd. W…

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

Zaburzenia osobowości borderline, czyli życie na krawędzi. Przebywanie z osobą z zaburzeniami osobowości typu bordeline to emocjonalna huśtawka: trudno przewidzieć,…

KOLEJNY SPONSOR IGI ŚWIĄTEK

PZU oficjalnym partnerem Igi Świątek Największy polski ubezpieczyciel PZU objął patronatem Igę Świątek ? pierwszą Polkę w historii, która wygrała…

SENIORZY NA RYNKU PRACY

MFIPR: Seniorzy aktywni na rynku pracy (komunikat) Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej informuje: Wydłużenie aktywności zawodowej pracowników w wieku przedemerytalnym…

MIASTENIA

Poważna choroba, której otoczenie może nie dostrzegać. Co pomyślisz o kimś, kto rano myje okno, a po południu twierdzi, że…

JAK ZAPOBIEC SAMOBÓJSTWU

Ktoś ma myśli samobójcze. Jak można pomóc? Każdy z nas może kiedyś zetknąć się z osobą, która znajduje się właśnie…

CHORE JELITA A SEKS

Jak się kochać, gdy chore są jelita Choroby nieswoiste jelit sprawiają wiele problemów w życiu na każdym poziomie – także…

SPLĄTANIE CZĄSTECZEK

Splątanie przez identyczność, czyli oddziaływanie bez kontaktu. Czym jest oddziaływanie i kiedy ono zachodzi? Intuicja podpowiada, że warunkiem koniecznym do…

MUSZYNA W PIGUŁCE

Najlepsze atrakcje, zabytki i jedzenie. Muszyna nazywana jest ?miastem ogrodów?. To właśnie tutaj znajdują się największe w kraju rozbudzające wszystkie…

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W OGRODZIE

Praca w ogródku to aktywność fizyczna. Zalecana także dla psychiki. Praca w ogrodzie to doskonały sposób na zachowanie zdrowia i…

UCZULENIE NA JAD OWADÓW

Uczulenie na jad owadów ma swoje konsekwencje w psychice. Około 1-2 proc. osób na jad owadów reaguje w sposób tak…

NOWA KOMEDIA “KOMEDIANCI DEBIUTANCI”

Najlepsza europejska komedia ?Komedianci debiutanci?. Zwiastun i data premiery kinowej Niezwykła historia grupy więźniów, którzy grają w słynnej sztuce Samuela…

Ćwiczenie nr 10

RĘCE DO SUFITU Pozycja do wykonania ćwiczenia: stojąca.Ilość powtórzeń: 5.Do wykonania ćwiczenia potrzebujesz: -. Pozycja wyjściowa: Ćwiczenie: Obejrzyj wideo z…

TECHNOENTUZJAZM GROŹNY?

Zybertowicz: technoentuzjazm to prawdopodobnie najgroźniejsza ze współczesnych ideologii. Technoentuzjazm, a w wersji nasilonej technofilia, czyli bałwochwalczy, bezrefleksyjny stosunek do technol…

ROBOT IMITUJĄCY NOWORODKA

Robot imitujący noworodka na wystawie w Centrum Nauki Kopernik. Centrum Nauki Kopernik zademonstrowało robota o nazwie Babyclon. Imituje on niektóre…

KIEDY ZABRAKNIE NAM WODY?

Do wyprodukowania spodni potrzeba kilku tysięcy litrów wody. Polska jest uboga w wodę, a zmiany klimatu coraz bardziej jej zagrażają.…

CZY TY TEŻ JESTEŚ METEOPATĄ?

Meteoropatia to nie wymysł hipochondryków, lecz realny problem zdrowotny.  Jeśli podczas zmian pogody czujesz się, jakbyś brnął przez grzęzawisko albo…

RAK PROSTATY A SZTUCZNA INTELIGENCJA

Sztuczna inteligencja pomaga w diagnozie raka prostaty Opracowana przez polskich naukowców metoda wykorzystania sztucznej inteligencji opartej na sieci neuronowej może…

WĄŻ W BUDCE LĘGOWEJ

Zaskroniec zamieszkał w budce lęgowej dla ptaków. Leśnicy z nadleśnictwa Wichrowo (woj. warmińsko-mazurskie) znaleźli zaskrońca, który zamieszkał w budce lęgowej…

DEKAMERON – DROGA DO RAJU

DZIEŃ TRZECI Opowieść IV Pisownia oryginalna z 1930 roku Don Felice poucza brata Puccia, jak ma drogą pokuty zbawienia dostąpić.…

CZY FOLIA ALUMINIOWA SZKODZI?

Czy aluminium szkodzi? Robisz grilla i pieczesz karkówkę na aluminiowej tacce, albo rybkę w aluminiowej folii? Panikować z tego powodu…

CERTYFIKACJA SZKÓŁEK PIŁKARSKICH

Silne korzenie wzrostu Od kilku już lat Polski Związek Piłki Nożnej prowadzi wyjątkowy projekt – Program Certyfikacji Szkółek Piłkarskich. Projekt…

SOJA

Aleksandra Bartoś ? Dietetyk – Warszawa. Czy soja jest zdrowa? Soja jest obecnie jednym z produktów spożywczych budzących niemałe kontrowersje…


[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

error

Jeżeli artykuł Ci się podoba, to prosimy udostępnij go innym. :)

Skip to content