PROKRASTYNACJA TO CZY ZWYKŁE ODWLEKANIE

Prokrastynacja: Mechanizmy, konsekwencje i strategie przeciwdziałania.

Prokrastynacja, czyli patologiczne zwlekanie, odkładanie na później, to zjawisko, które dotyka wielu ludzi, niezależnie od wieku, płci czy zawodu.

I. Różnica między prokrastynacją a zwykłym odkładaniem

Jedną z charakterystycznych cech prokrastynacji jest trudność w działaniu nawet w obliczu bardzo nieprzyjemnych konsekwencji. Osoby dotknięte prokrastynacją często doświadczają pewnych mechanizmów obronnych czy blokad psychicznych, które utrudniają im podejmowanie działań, nawet jeśli są świadome bardzo poważnych konsekwencji związanych z opóźnianiem zadań.

W przypadku zwykłego odkładania na później bez związanych z tym trudności emocjonalnych, osoba może szybko zareagować na presję sytuacyjną i podjąć konieczne kroki, aby uniknąć negatywnych konsekwencji. Natomiast w przypadku prokrastynacji, pomimo świadomości katastrofalnych nieraz skutków, mechanizmy psychologiczne mogą stanowić barierę uniemożliwiającą skuteczne działanie.

To zjawisko może wynikać z różnych czynników, takich jak lęk przed porażką, perfekcjonizm, czy niska pewność siebie. Nawet jeśli osoba jest świadoma, że prokrastynacja prowadzi do negatywnych rezultatów, to w momencie, gdy nadchodzi termin wykonania zadania, może pojawić się lęk lub inne trudności emocjonalne, które utrudniają bądź uniemożliwiają aktywne działanie.

Dlatego właśnie prokrastynacja jest często rozumiana jako złożone zjawisko psychologiczne, a skuteczne przeciwdziałanie jej wymaga często głębszej pracy nad mechanizmami obronnymi, lękiem czy samooceną danej osoby. Wsparcie psychoterapeutyczne może być tu bardzo pomocne, pomagając jednostce zidentyfikować korzenie prokrastynacji i rozwijać strategie skutecznego zarządzania czasem i stresem.

Prokrastynator, czyli osoba dotknięta prokrastynacją, najczęściej nie jest osobą leniwą i naprawdę dużo pracuje. Ciągła praca nad różnymi zadaniami, zwłaszcza nad tymi mniej ważnymi lub przyjemniejszymi, może być jednym z charakterystycznych objawów prokrastynacji. Osoba dotknięta prokrastynacją może z łatwością znajdować inne, pozornie mniej pilne zajęcia, które staną się pretekstem do uniknięcia trudniejszych czy bardziej wymagających zadań.

Mechanizm ten często wynika z chęci uniknięcia stresu lub niepewności związanego z wykonywaniem zadania głównego. Pracując nad innymi rzeczami, osoba odkłada na później konieczność zmierzenia się z wyzwaniem głównego zadania, a jednocześnie z pozoru jest zajęta pracą, co może działać jako rodzaj ułudy produktywności.

Jest to jednak rodzaj iluzji, ponieważ w efekcie osoba może utracić cenny czas, który mógłby być przeznaczony na efektywne wykonanie głównego zadania. Taka strategia unikania często prowadzi do frustracji, ponieważ osiągnięcie celów staje się trudne, a jednocześnie pojawiają się uczucia winy związane z przeciąganiem obowiązków.

Kilka istotnych różnic pomiędzy odkładaniem na później a prokrastynacją:

1. Czasowe elementy:
   • Odkładanie na później: Jest to normalna praktyka, która może wystąpić w wyniku zdrowego podejścia do zarządzania czasem. Odkładamy zadania, ale w końcu do nich wracamy w ustalonym czasie.
   • Prokrastynacja: Charakteryzuje się chronicznym zwlekaniem, które może prowadzić do opóźnień w wykonywaniu zadań, czasem nawet do momentu, gdy stają się one krytyczne.
2. Motywacja:
   • Odkładanie na później: Brak natychmiastowej motywacji nie zawsze oznacza odkładanie na później. Zadanie może być po prostu przesunięte na późniejszy termin.
   • Prokrastynacja: Związana jest z chronicznym brakiem motywacji i trudnością w rozpoczęciu lub ukończeniu zadań pomimo istnienia motywacji długoterminowej.
3. Zdolność do pracy pod presją:
   • Odkładanie na później: Osoby odkładające na później potrafią efektywnie pracować pod presją, a czasami nawet podnoszą wydajność w ostatniej chwili.
   • Prokrastynacja: Zazwyczaj prowadzi do pracy pod dużym stresem, co może negatywnie wpływać na jakość i efektywność wykonywanych zadań.
4. Skutki długofalowe:
   • Odkładanie na później: Może mieć ograniczone skutki długofalowe, zwłaszcza jeśli osoba jest w stanie efektywnie zarządzać swoim czasem.
   • Prokrastynacja: Często prowadzi do poważniejszych konsekwencji długoterminowych, takich jak problemy zdrowotne, depresja, spadek wydajności czy obniżenie jakości życia.
5. Natura przeszkód:
   • Odkładanie na później: Przeszkody są zazwyczaj zewnętrzne i mogą obejmować brak dostępu do zasobów lub nieprzewidziane zdarzenia.
   • Prokrastynacja: Przeszkody są często wewnętrzne, takie jak lęk, brak pewności siebie czy trudności emocjonalne.
6. Regularyzacja zjawiska:
   • Odkładanie na później: Może być sporadyczne i związane z konkretnymi okolicznościami.
   • Prokrastynacja: To nawykowe zachowanie, które występuje regularnie w różnych dziedzinach życia.

Warto zauważyć, że granica między odkładaniem na później a prokrastynacją bywa płynna, a ocena może zależeć od kontekstu i indywidualnych cech danej osoby. Ważne jest jednak rozpoznanie, kiedy zwyczajne odkładanie może przerodzić się w problematyczną prokrastynację, która wymaga świadomego zarządzania.

II. Mechanizmy prokrastynacji

III. Konsekwencje prokrastynacji

1. Stres i złe samopoczucie

Prokrastynacja prowadzi do narastającego stresu, który może negatywnie wpływać na ogólne samopoczucie jednostki. Przeciąganie wykonywania zadań generuje napięcie psychiczne, co może skutkować zaburzeniami snu, problemami z koncentracją i innymi dolegliwościami psychosomatycznymi.

2. Obniżona wydajność nauki i pracy

Stale zwlekające osoby często doświadczają problemów związanych z nauką czy pracą zawodową. Zmniejsza się wydajność, a to z kolei wpływa na wyniki akademickie lub oceny w pracy. Długoterminowe konsekwencje prokrastynacji mogą prowadzić do stagnacji w karierze i utraty szans rozwojowych.

3. Problemy zdrowotne

Stres związany z prokrastynacją ma bezpośrednie skutki dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Zwiększone ryzyko chorób serca, obniżona odporność organizmu oraz możliwe zaburzenia psychiczne to tylko niektóre z problemów zdrowotnych związanych z chronicznym zwlekaniem.

IV. Strategie przeciwdziałania prokrastynacji

1. Rozwinięcie samoregulacji

Rozwinięcie umiejętności samoregulacji może pomóc w zwalczaniu prokrastynacji. Ustalanie konkretnych celów, planowanie działań oraz monitorowanie postępów mogą zwiększyć motywację i skuteczność w wykonywaniu zadań.

2. Rozwój umiejętności zarządzania czasem

Skuteczne zarządzanie czasem to kluczowy element walki z prokrastynacją. Wypracowanie realistycznych harmonogramów, priorytetowanie zadań oraz eliminacja niepotrzebnych rozpraszaczy pomagają w efektywnym wykorzystywaniu czasu.

3. Wsparcie psychoterapeutyczne

W przypadku osób borykających się z chroniczną prokrastynacją, wsparcie psychoterapeutyczne może być kluczowe. Psychoterapeuta może pomóc w identyfikacji korzeni problemu, rozwijaniu zdolności samoregulacji oraz wspierać w kształtowaniu pozytywnych nawyków.

Prokrastynacja to zjawisko, które dotyka wielu osób, wpływając negatywnie na różne obszary życia. Zrozumienie mechanizmów prokrastynacji, identyfikacja konsekwencji oraz skuteczne strategie przeciwdziałania są kluczowe dla poprawy funkcjonowania jednostki. Warto inwestować czas i wysiłek w rozwijanie umiejętności samoregulacji oraz zarządzania czasem, a także szukać wsparcia psychoterapeutycznego tam, gdzie jest to konieczne.

V. Macierz Eisenhowera

Macierz Eisenhowera, znana również jako macierz czasu Eisenhowera, to narzędzie zarządzania czasem, które zostało nazwane na cześć Dwighta D. Eisenhowera, piątego prezydenta Stanów Zjednoczonych, który był znanym zwolennikiem efektywnego zarządzania czasem. Ta macierz jest narzędziem, które pomaga w priorytetyzowaniu zadań na podstawie ich ważności i pilności.

Macierz Eisenhowera pomaga jednostkom skoncentrować się na najważniejszych zadaniach, eliminując zbędne rozpraszacze. Jest to narzędzie szczególnie użyteczne dla osób, które chcą efektywniej zarządzać swoim czasem i skupiać się na priorytetach, co może zdecydowanie przeciwdziałać prokrastynacji i poprawić ogólną produktywność.

Macierz Eisenhowera składa się z czterech kwadrantów, z których każdy reprezentuje inną kombinację ważności i pilności zadań:

Przypisy:

• Steel, P. (2007). The nature of procrastination: A meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychological Bulletin, 133(1), 65-94.
• Pychyl, T. A., Lee, J. M., Thibodeau, R., & Blunt, A. (2000). Five days of emotion: An experience sampling study of undergraduate student procrastination. Journal of Social Behavior and Personality, 15(5), 239-254.
• Tuckman, B. W. (1991). The development and concurrent validity of the procrastination scale. Educational and Psychological Measurement, 51(2), 473-480.
• Rozental, A., Forsström, D., Tangen, J. A., Carlbring, P., & Andersson, G. (2015). Negative effects of internet interventions: A qualitative content analysis

Tekst i ilustracja: Maciej Bawolski

Treści z serwisu cocomac.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.

TO TEŻ CIEKAWE: