PsychologiaZdrowie

WSZYSCY ODCZUWAMY TAK SAMO?

Dylematy wagonika rozwiązywane podobnie w różnych częściach świata.

Ludzie z kultur Wschodu, Zachodu i Południa nie różnią się za bardzo pod względem ocen moralnych dokonywanych w tzw. dylematach wagonika – potwierdziły duże międzynarodowe badania, prowadzone m.in. przez Polaków. Tym, co wpływa na ocenę moralną, jest za to kontekst dylematu.

Zespół badaczy sprawdził na mieszkańcach z 45 krajów, jak państwa Zachodu, Wschodu i Południa różnią się w swoim podejściu do sławnych już w filozofii moralności dylematów wagonika. Wniosek: nie bardzo się różnią.

W badaniach zwrócono uwagę, jak bardzo w rozwiązywaniu dylematów ważny jest kontekst – choćby dotyczący użycia siły fizycznej. Wyniki badań ukazały się w ?Nature Human Behaviour?.

?To dobrze. Gdyby mieszkańcy różnych części świata nie zgadzali się co do tego, co jest dobre, a co złe – konflikty byłyby nie do uniknięcia? – komentuje w rozmowie z Nauką w Polsce jeden z wielu autorów publikacji, prof. Michał Białek z Uniwersytetu Wrocławskiego.

DOKĄD ZMIERZA TEN WAGONIK?

Rozpędzony wagon pociągu, któremu zepsuły się hamulce, gna po torach. Na jego drodze znajduje się pięciu nieświadomych niczego robotników, których wagonik zaraz zabije. Ty obserwujesz tę sytuację i jedyne, na co masz czas, to pociągnięcie za dźwignię, która przestawi zwrotnicę. Wiesz, że wtedy wagonik nie uderzy w robotników, ale wjedzie na boczny tor, gdzie jednak znajdują się dwaj inni robotnicy. I to oni wtedy niechybnie zginą. Czy moralnie dopuszczalna jest zmiana zwrotnicy i poświęcenie życia dwóch osób, aby uratować pięć innych żyć? Czy może bardziej moralne byłoby nieruszanie wajchy i nieangażowanie się w ten tragiczny bieg wydarzeń, aby nie mieć na sumieniu życia dwóch osób? To jeden ze scenariuszy, w którym mieli się postawić badani.

W dylemacie tym jednak poświęcenie czyjegoś życia jest dość abstrakcyjne: to tylko ruch dźwignią. Dlatego analizowano też wersję dylematu, w której poświęcając czyjeś życie, trzeba bezpośrednio użyć siły fizycznej.

Dlatego w drugim scenariuszu – analizowanym w “Nature Human Behaviour” – widzisz zbliżający się wagonik, który zaraz zabije pięć osób. Stoisz jednak na wiadukcie nad trasą tego wagonu, a obok ciebie stoi ktoś, kto waży znacznie więcej niż ty. Wiesz, że tylko jeśli zepchniesz tę osobę pod koła wagonu, pociąg się zatrzyma i nie przejedzie pięciu osób (Ty zaś ważysz za mało, więc wiesz, że poświęcenie własnego życia nic tu nie da). Czy w tym wypadku pchnięcie kogoś pod pociąg może być etyczne?

CO TRZECI NIE TKNIE DŹWIGNI. CO CZWARTY ZRZUCI NA TORY

Michał Białek podsumowuje, że na całym świecie odpowiedzi uzyskiwane w tych dwóch pytaniach są podobne: około dwóch trzecich badanych zgadza się, żeby przekierować wagon na boczny tor i poświęcić dwa życia dla pięciu osób. Natomiast tylko około jednej czwartej badanych deklaruje, że słusznie będzie wepchnąć na tory jedną osobę, aby ocalić pięć żyć.

Zatem niezależnie od tego, z jakiej części świata się pochodzi, użycie siły fizycznej, by poświęcić życie postronnej osoby, będzie oceniane surowiej, niż użycie w tym celu przekładni.

CZY CEL UŚWIĘCA ŚRODKI?

Prof. Białek tłumaczy, że dylematy wagonika mają za zadanie pokazać różnice między dwoma podejściami do moralności. Podejście utylitarne zakłada szacowanie długofalowych zysków i strat danego działania. Według tego sposobu kalkulacji bardziej moralne jest działanie, które ocali więcej żyć. Dlatego bardziej opłaca się przekierować wagonik na drugi tor – lub zrzucić na tory sąsiada. Drugie podejście – deontologiczne – zakłada tymczasem, że nie można “po trupach dążyć do celu”. Nie jest więc etyczne doprowadzenie do śmierci osób postronnych – nawet, jeśli miałoby to uratować więcej osób.

Prof. Białek zwraca uwagę, że to, które podejście do danego konfliktu się wybierze, zależy w dużej mierze od tego, w jakim kontekście zostanie przedstawione dane działanie.

Jak opowiada naukowiec z UWr, kiedy oceniamy, czy dany czyn jest etyczny, czy nie – ?ważymy? zwykle, jak ma się on do chęci pomagania innym i niechęci do czynienia krzywdy. Niekiedy jednak ważenie jest wrażliwe na kontekst. I to wyraźnie pokazuje – na dużej próbie badawczej – nowa publikacja.

To, jak zmiana narracji wpływa na ocenę moralną, widać choćby na przykładzie narracji o wojnach – wskazuje prof. Białek. I tak na przykład większość ludzi potępiłaby decyzję, by zbombardować miasto i zabić kilkadziesiąt tysięcy osób, podjętą po to, aby zastraszyć wroga i szybko zakończyć wojnę, która w dłuższym okresie pochłonęłaby jeszcze więcej żyć. Natomiast większość osób poparłoby już zbombardowanie w czasie wojny fabryki broni na terenie wroga, wiedząc, że w tym działaniu zginęłoby kilkadziesiąt tysięcy osób z okolicznych miejscowości. Skutek w obu scenariuszach jest ten sam: śmierć kilkudziesięciu tysięcy cywili. W pierwszym scenariuszu krzywda cywili jest jednak drogą do celu, a w drugim przykładzie – “jedynie” skutkiem ubocznym. Ale to właśnie ten kontekst wpływa na ocenę etyczności danej decyzji – komentuje naukowiec.

?Nasze badania pokazują, że wszyscy – niezależnie od części świata – mamy te same klawisze, sterujące naszymi decyzjami moralnymi. I niestety ktoś, kto je pozna, może na nich zagrać takie melodie, jakie mu się spodobają” – uczula.

Wyniki badania opublikowane w “Nature Human Behaviour” nie są dla naukowców zaskoczeniem. To udana replikacja przeprowadzonych kilka lat temu innych międzykulturowych badań, które dały podobne wnioski. ?Jesteśmy więc w tym samym punkcie, co dotąd. Tylko dzięki tym nowym badaniom mocniej w nim stoimy? – komentuje Michał Białek.

Ludwika Tomala | Nauka w Polsce

Zdjęcie: Freepik | Frimufilms

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
Widzisz błąd w artykule, niedziałający link? Poinformuj nas o tym poprzez formularz kontaktowy lub mailem! Dziękujemy.

TO TEŻ CIEKAWE:

MAGAZYN ENERGII

Magazyn energii – to dobra inwestycja w dobie rosnących cen energii i sposób na niezależność energetyczną. Wysokie ceny prądu, brak…

LEWORĘCZNE KANGURY

W czasie wykonywania zwykłych, codziennych zadań, takich jak skubanie liści lub drapanie się, kangury chętniej korzystają z jednej, wybranej dłoni.…

POSTANOWIENIA – JAK WYTRWAĆ

Jak wytrwać w realizacji postanowień. Według badań potrzebujemy od 21 nawet do 70 dni, aby zmienić swoje nawyki, a realizacja…

50+ TO NIE SENIOR

Impact?21: pokolenia 50 plus nie chcą być nazywane przez marketingowców ?seniorami?. Rosnąca wskutek zmian demograficznych grupa klientów 50 plus nie…

WĄŻ W BUDCE LĘGOWEJ

Zaskroniec zamieszkał w budce lęgowej dla ptaków. Leśnicy z nadleśnictwa Wichrowo (woj. warmińsko-mazurskie) znaleźli zaskrońca, który zamieszkał w budce lęgowej…

KOŃ JAK CZŁONEK RODZINY

Prof. Makowiecki: konie w średniowiecznej Polsce często traktowano jak członków rodziny Konie w czasach piastowskich często traktowane były jak członkowie…

SPOTKANIE Z WILKIEM LUB NIEDŹWIEDZIEM

Jak uniknąć spotkania z wilkiem czy niedźwiedziem? Wskazówki od WWF Polska. Chcąc uniknąć spotkania z wilkiem czy niedźwiedziem podczas spacerów…

GDY SPOTKASZ W LESIE ZWIERZA

Spotkałeś wilka lub dzika? Zobacz, czego nigdy nie robić. Las jest nie tylko miejscem wypoczynku i relaksu dla ludzi, ale…

PRZEWLEKŁY STAN ZAPALNY

Cichy i podstępny złodziej naszego zdrowia Większości z nas stan zapalny kojarzy się głównie z ostrym, lecz przejściowym i najczęściej…

BIEGUNKA: CO JEŚĆ I PIĆ, BY SOBIE POMÓC

Zjedzenie niedogotowanego mięsa, niestarannie umytego jabłka może skończyć się biegunką, wywołaną przez patogeny w skażonej żywności. Biegunka może być też…

O MIZERII Z VITO CASETTIM  (VIDEO)

Dlaczego Polacy kochają Włochów i czy z wzajemnością? Zawitał do nas Wasz ulubiony polski Włoch czy włoski Polak ?? Vito…

SPLĄTANIE CZĄSTECZEK

Splątanie przez identyczność, czyli oddziaływanie bez kontaktu. Czym jest oddziaływanie i kiedy ono zachodzi? Intuicja podpowiada, że warunkiem koniecznym do…

RADZENIE SOBIE Z EMOCJAMI DZIECKA

Jak radzić sobie z emocjami dzieci, żeby wyrosły na szczęśliwych dorosłych Wielu rodziców cieszy się z tego, że ma spokojne,…

DIOR WOMEN. WIOSNA – LATO 2022

Maria Grazia Chiuri w damskiej kolekcji Dior wiosna-lato 2022 pokazuje sieć skojarzeń dotyczących zaprezentowanej w roku 1961, przez Marca Bohana,…

RANDKI – ZMIANY ZASAD

Zmiany społeczne w randkowaniu – tylko dla jednej na pięć kobiet istotna jest szarmanckość. – Zaledwie 1/5 kobiet wysoko ceni…

JAKĄ MASZ SAMOOCENĘ?

Poznaj wartość samego siebie i żyj lepiej. Ktoś o niskim poczuciu własnej wartości czuje się gorszy. Efekt? Taka osoba często…

WODÓR, WODÓR I JESZCZE RAZ WODÓR

Wodór jako lekarstwo na wysokie ceny energii i węgla ? RoadShow 2023 #OswajamyWodor. Przydomowe stacje tankowania wodoru, wodorowe pompy ciepła,…

DIETA “PÓŁ TALERZA”

Dietetyk radzi: zapomnijmy o piramidzie żywienia ? idea ?pół talerza? to nowa jakość w planowaniu zdrowych posiłków Jednym z fundamentów…

BŁĘDY ŻYWIENIOWE POLAKÓW

Jakie błędy żywieniowe popełniają Polacy Okazuje się, że wciąż jemy zbyt dużo czerwonego mięsa oraz przetworów mięsnych, a za mało…

“GRECKIE POMPEJE”

Starożytne miasto Akrotiri odkryte pod wulkanicznym pyłem. Jakub Jagodziński Akrotiri bywa nazywane ?greckimi Pompejami?, gdyż podobnie jak rzymskie miasto, zostało…

KRYSZTAŁY CZASOWE

Prof. Krzysztof Sacha: dzięki kryształom czasowym powstaje czasotronika. Grupa naukowców ze Stanów Zjednoczonych oraz prof. Krzysztof Sacha z Uniwersytetu Jagiellońskiego,…

ZMANIPULOWAĆ MOŻNA KAŻDEGO

Zmanipulować można każdą osobę, wykształcenie ani iloraz inteligencji nie mają większego znaczenia – przekonuje w rozmowie z PAP prof. Dariusz…

OPIEKA NAD RODZICEM Z OTĘPIENIEM

Lepiej rozumieć, jak starzeje się mózg. Osoba cierpiąca na zespół otępienny może prezentować cały wachlarz uciążliwych dla jej opiekunów zachowań.…

SUKCES POLAKÓW DOTYCZĄCY MIKRO RNA

Przełom Polaków: mapa nowotworowych mutacji w genach związanych z mikroRNA Badacze z Poznania przeanalizowali ogromną bazę danych o komórkach nowotworowych…

ZŁOTA MISA SPRZED 3 TYS. LAT

Odkryto unikatową złotą misę sprzed 3 tys. lat, z motywem słońca. Unikatową złotą misę sprzed ponad 3 tys., zdobioną motywem…

O PĄCZKACH I TŁUSTYM CZWARTKU

Tłusty czwartek to jeden z dni tradycyjnie świętowanych w Polsce, wypadający według kalendarza chrześcijańskiego w ostatni czwartek przed wielkim postem,…

JAK SIĘ SKUTECZNIEJ UCZYĆ

Jak się lepiej uczyć? Kilka trików. Ręka do góry – kto lubił, albo lubi chodzić do szkoły! Kto lubi spędzać…

JAK WYCHOWAĆ SZCZENIAKA

Jak wychować szczeniaka? 8 wskazówek, które na pewno pomogą Walczysz ze szczeniakiem o posłuszeństwo? Masz już dość ciągnięcia go na smyczy…

MOC UŚCISKU DŁONI

Uścisk dłoni ? im silniejszy, tym zdrowiej. Siła uścisku dłoni może być wykorzystywana jako biomarker stanu zdrowia osób starszych. Grupa…

NOWY FORD F-150 DLA POLICJI

Pick-up z piorunującym przyspieszeniem. Nowy Ford F-150 specjalnie dla amerykańskich organów ścigania. Zupełnie nowy F-150 Police Responder, jedyny w Ameryce…

DEKAMERON – SKĄPIEC GRIMALDI

DZIEŃ PIERWSZY Opowieść VIII Pisownia oryginalna z 1930 roku Wilhelm Borsiere ostremi słony wyszydza skąpstwo messera Ermina de Grimaldi. Siedząca…

WARSAW JUMPING CSIO4*

Tor Służewiec zaprasza Europę na wielkie skoki. Blisko 1,9 miliona PLN jest w puli nagród międzynarodowych zawodów jeździeckich Warsaw Jumping…

HALUKSY – KOŚLAWE PALUCHY

Czy haluksom można zapobiegać? Zniekształcenie stopy może być nabyte albo wrodzone. Charakterystyczne dla haluksów jest koślawe ustawienie palucha i szpotawe (czyli…

STARE, CHORE DINOZAURY

Starym dinozaurom, podobnie jak ludziom, sztywniały stawy. Naukowcy z Instytutu Paleobiologii PAN i Uniwersytetu Śląskiego zbadali szczątki późnokredowego, roślinożernego dinozaura…

GDY DZIECKO SIĘ SAMOOKALECZA

Moje dziecko się tnie. Nie panikuj i nie krzycz. Obserwujemy stały wzrost zachowań autoagresywnych wśród młodych ludzi na całym świecie,…

NIESWOISTE ZAPALENIA JELIT

Nieswoiste zapalenia jelit ? czy można im zapobiegać Są podstępne, dokuczliwe i nieuleczalne. Mimo to, najczęściej można się nauczyć z…

BŁONNIK NIEJEDNO MA IMIĘ

Choć włókno pokarmowe, zjadane wraz z żywnością pochodzenia roślinnego, nie poddaje się działaniu enzymów trawiennych człowieka, to jednak stanowi niezbędny…

CAŁUJ – NIE ŻAŁUJ

Czy całowanie jest zdrowe? Choć niektórym może być trudno w to uwierzyć, nie wszyscy lubią się całować. Tymczasem romantyczne pocałunki…

NIE PRZETRZYMUJ BÓLU

Wytrzymywanie bólu to bardzo zły pomysł. Ból to sygnał. Ból należy leczyć, ale mądrze. Dowiedz się, czym grozi nieprawidłowe leczenie…

SUROWY STYL RODZICIELSTWA SZKODZI

Surowy styl rodzicielstwa może zmniejszyć mózg dziecka? To FAKT! Surowe rodzicielstwo, wyrażające się wybuchami złości rodzica, częstym karceniem, klapsami czy…

ARKTYKA: WIELKIE ZMIANY KLIMATU

Arktyka: wielkie zmiany klimatu z perspektywy małych krzewinek Malejący zasięg lodu morskiego zwiększa wzrost krzewinek tundrowych w niektórych regionach Arktyki,…

LĘK PRZED KOLONOSKOPIĄ

Sześć powodów, by pokonać lęk przed kolonoskopią Polacy obawiają się kolonoskopii, choć ratuje przed zachorowaniem, a także śmiercią z powodu…

GENOM LUDZKI W 100% ROZPRACOWANY

Dr hab Tomasz Wojdacz: w przyszłości będziemy chodzić do lekarza z paszportem genomowym. Zsekwencjonowanie pełnego genomu człowieka to przełom technologiczny…

DIOR  CRUISE 2022

Wyprawa z Grecji do Grecji. Sesja zdjęciowa jednej z linii haute couture Monsieur Diora, wykonana w pobliżu ateńskiego Partenonu w…


[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

error

Jeżeli artykuł Ci się podoba, to prosimy udostępnij go innym. :)

Skip to content