DEKAMERON – RUBIN

DZIEŃ DRUGI

Opowieść V

Pisownia oryginalna z 1930 roku

Andreuccio z Perugji przybywa do Neapolu, aby zakupie konie. W nocy spotykają go trzy niebezpieczne przygody, z których wychodzi szczęśliwie, wracając z rubinem do domu.

Znalezione przez Landolfa kamienie ? rzekła Fiammetta, na którą teraz kolej nadeszła ? przywiodły mi na pamięć pewną opowieść, niemniej niebezpieczeństw w sobie zawierającą, niźli historja Lauretty, tem wszakoż od niej różną, że tam zdarzenia przez kilka lat trwały, tu zasię, jak usłyszycie, wszystko się w ciągu jednej nocy stało.
?Żył ongiś w Perugji pewien młodzieniec, handlarz końmi, Andreuccio di Pietro zwany. Zasłyszawszy, że w Neapolu jest dobry targ na rumaki, włożył do mieszka pięćset złotych florenów i ruszył w drogę w towarzystwie innych kupców, chocia do tych pór, nigdy za bramami swego miasta nie bywał. Do Neapolu przybył w niedzielę wieczorem; zasięgnąwszy języka od oberżysty, nazajutrz rano na targ się udał. Wiele koni obejrzał; niektóre mu się podobały, jednakoż przy kupnie nie mógł się na cenę zgodzić. Chcąc dać dowód, że ma pieniądze, niezbyt chytrze sobie poczynał, bowiem kilka razy wyciągnął kiesę, pełną złota, i pokazywał ją przechodniom. W takiej chwili właśnie, gdy się swoją sakiewką pysznił, przechodziła mimo pewna urodziwa Sycylijka, gotowa zawsze pierwszemu lepszemu za lada grosz wdzięki swoje ofiarować. Minęła Andreuccia, nie będąc przezeń spostrzeżona. Zajrzawszy w sakiewkę jego, zaraz rzekła do się: ? ?Komuż lepiejby było na świecie, niż mnie, gdyby pieniądze te do mnie należały?? Z dziewczyną tą szła pospołu pewna starucha, także Sycylijka, która ujrzawszy Andreuccia, opuściła natychmiast swoją towarzyszkę i pobiegła doń, aby go serdecznie uściskać. Młódka, ujrzawszy to, zatrzymała się na stronie i milcząc, czekała na nią. Andreuccio obrócił się, a poznawszy staruchę, wielce się uradował. Ta obiecała, że go odwiedzi w oberży, i po krótkiej rozmowie, odeszła. Andreuccio, zasię, znowu na targ się udał, ale nic tego ranka nie kupił. Dziewczyna, która widziała mieszek Andreuccia i jego powitanie ze staruchą, jęła się głowić nad tem, jakimby sposobem wyciągnąć odeń pieniądze w całości, albo choćby w części. Zapytała się przeto ostrożnie staruchy, kim on jest, skąd pochodzi i co tutaj robi?
?Starucha opowiedziała jej o Andreucciu z takimi szczegółami, że i on samby lepiej nie potrafił, bowiem długo mieszkała na Sycylji, a potem w Perugji pospołu z jego ojcem. Powiadomiła ją także, poco Andreuccio tu przyjechał i gdzie się w tej chwili udał.
?Młódka, zebrawszy wiadomości o jego rodzinie i krewniakach, postanowiła na tych wiadomościach swój zamysł chytrze osnować, aby tylko zaspokoić apetyt na jego pieniądze. Po powrocie do domu dała starusze robotę na cały dzień, tak, aby z Andreucciem spotkać się nie mogła, i wziąwszy pewną młódkę, do podobnych posług zaprawioną, wysłała ją wieczorem do oberży Andreuccia. Ta zastała go trafunkiem u bramy oberży i zaraz jęła rozpytywać, gdzie niejakiego Andreuccia spotkać może. Usłyszawszy, że on właśnie jest tym Andreucciem, odwiodła go na stronę i rzekła: ? Pewna piękna i szlachetna dama z tego miasta pragnęłaby, jeśli można, widzieć się z wami. Andreuccio, poczytujący siebie za urodziwego młodzieńca, zaraz wystawił sobie, że dama musi być w nim zakochana, tak, jakby piękniejszego odeń mężczyzny w całym Neapolu nie było, i odparł, że gotów się z nią widzieć: potem zapytał, gdzie zobaczyć się z nią może.
?? Jeśli tylko przyjść zechcecie, panie?odparła młódka?znajdziecie ją u siebie w domu. Andreuccio podniósł się natychmiast i nikomu w oberży o zamyśle swoim nic nie powiedziawszy, rzekł: ? Idź naprzód, pójdę zaraz za tobą. Filutka zaprowadziła go do domu, który znajdował się w dzielnicy miasta, zwanej ?Złą jamą?. Jak zacną była ta dzielnica, już sama nazwa wskazuje. Andreuccio, nic nie wiedząc, ani nic nie podejrzewając, przeciwnie wierząc, że do szlachetnej białogłowy się udaje, swobodnie wszedł do domu, poprzedzany przez służkę. Gdy wstępował na schody, dziewczyna zawołała na swoją panią, oznajmiając, że Andreuccio przybył. Wówczas Andreuccio ujrzał ją, stojącą w oczekiwaniu na najwyższym stopniu schodów. Była jeszcze białogłową młodą, słusznego wzrostu o pięknem obliczu, a przytem obyczajnie i strojnie ubraną. Gdy się Andreuccio do niej zbliżył, zeszła o trzy stopnie mu naprzeciw z rozwartemi ramionami i obłapiwszy go za szyję, trwała tak w milczeniu, jakgdyby zbytek czułości mowę jej odjął. Później ze łzami w oczach ucałowała go w czoło i rzekła głosem od szlochów przerywanym:
?? Bądź pozdrowiony, Andreuccio, w moim domu!
?Andreuccio, zdumiony temi czułościami i całkiem osłupiały, odparł:
?? Witam was szlachetna damo.
?Wówczas zalotnica schwyciła go za rękę, wprowadziła na górę do sali, a stamtąd do swojej komnaty, pachnącej różami, kwiatem pomarańczowym i innemi wonnościami. Andreuccio ujrzał drogocenne zasłanie łoża pod baldachimem, wiele wspaniałych strojów, rozwieszonych na drążkach, wedle tamtejszego obyczaju, a takoż siła rozlicznych sprzętów. Na ten widok, Andreuccio uwierzył najmocniej, że z nader dostojną damą ma do czynienia. Usiedli pospołu na skrzyni, stojącej w nogach jej łoża, a wówczas dama jęła mówić w te słowa:
?? Jestem pewna, Andreuccio, że dziwią cię zarówno łzy moje, jak i pieszczoty, bowiem nie znasz mnie i zapewne nigdy o mnie nie słyszałeś. Aliści usłyszysz zaraz rzecz, która w jeszcze większe zadziwienie cię wprawi; wiedz bowiem, że jestem twoją siostrą. Bóg okazał mi wielką łaskę, pozwoliwszy mi ujrzeć przed zgonem jednego z moich braci (o jakżebym chciała wszystkich ich oglądać), dlatego też, kiedy mi umrzeć przyjdzie, będę umierała pełna pociechy. Ponieważ, jak mniemam, nic o tem wszystkiem nie słyszałeś, tedy ci opowiem. Pietro, twój i mój rodzic, długo w Palermo przebywał. Dla swojej dobroci i łaskawości cieszył się osobnemi względami wszystkich, którzy go znali. Z tych, co go kochali, moja matka, zacna białogłowa, podówczas będąca wdową, miłowała go najbardziej. Nie bacząc na strach przed ojcem swym i braćmi, a także na cześć swoją, w tak ścisłym związku z nim żyć poczęła, że ja na świat przyszłam i wyrosłam na taką, jaką mnie tu widzisz. Wkrótce potem Pietro musiał wyjechać z Sycylji i do Perugji się udać. Ostawił matkę moją i mnie, małą dziewczynkę, i odtąd, jakem słyszała, nie dał najmniejszego znaku swojego pamięci o nas. Gdyby nie był moim ojcem, silniebym mu naganiała tę niewdzięczność wobec mojej matki (nie mówiąc już o miłości, jaką był winien dla mnie żywić, jako dla swej córki, urodzonej przecie nie z jakiejś służebnicy albo gamratki!). Moja matka oddała mu samą siebie i wszystko, co posiadała, nie znając go nawet dostatecznie, wielką miłością jeno się powodując. Ale cóż? Dawne winy łatwiej jest naganiać, niźli naprawiać. Rzecz się tak miała:
?Ojciec pozostawił mnie w Palermo małem dziecięciem. Gdy wyrosłam już prawie na taką, jaką dzisiaj jestem, matka moja, kobieta bogata wydała mnie zamąż za jednego mieszkańca Girgenti, zacnego człeka, z dobrego rodu idącego. Ów dla miłości do mnie i do mojej matki, przeniósł się na stały pobyt do Palermo. Będąc zagorzałym gwelfem, wdał się w tajny spisek z naszym królem Karolem, aliści król Fryderyk, o wszystkiem powiadomiony, zamysły ich udaremnił. Mąż mój musiał uciekać z Sycylji właśnie wówczas, gdy ja myślałam, że stanę się tak znaczną damą, jakiej nigdy na tej wyspie jeszcze nie było. Unieśliśmy z sobą tylko tę małą część mienia, jaką wziąć w drogę mogliśmy (małą, powiadam, w odniesieniu do tego, cośmy posiadali) i pozostawiwszy ziemie i pałace, udaliśmy się tam, gdzie król Karol przebywał. Ów, wielce dla nas łaskawy, wynagrodził nas w części za straty, poniesione z przyczyny naszych dla niego usług. Dał nam we władanie ziemie i domy; teraz zasię opatruje ciągle we wszystko łaskawie mego męża, twego szwagra, jak to będziesz mógł sam obaczyć. Oto jak się znalazłam tutaj, gdzie dzięki łasce boskiej, a nie twojej woli, oglądać cię mogę, mój miły bracie!
?Rzekłszy to, znów go obłapiła za szyję i rzewnie płacząc, pocałowała go w czoło.
?Andreuccio, słysząc tę bajdę, tak misternie utkaną i opowiedzianą tak składnie (tej, co ją opowiadała, głos ani razu nie zadrżał, i słowa jej w gardle nie uwięzły) przypomniał sobie, że w samej rzeczy ojciec jego długo w Palermo przebywał, zresztą, według siebie sądząc, wiedział, że młodzi ludzie pochopni są do miłości, poruszony zasię będąc łzami, pocałunkami i oznakami wielkiej czułości, uwierzył, że wszystko to jest prawdą, przeto odparł:
?? Nie powinno się to wam wydawać niczem szczególnem, żem się tak zadziwił, bowiem ojciec mój, nie wiedzieć z jakiej przyczyny, nigdy o was, ani o waszej matce nie wspominał, a jeśli i mówił, to do mnie te słowa nie doszły; w każdym razie nic o was nie wiedziałem, tak jakbyście wcale na świecie nie istnieli, tem więcej się cieszę ze znalezienia siostry, im mniej się tego spodziewałem tutaj, gdzie jestem tak samotny. Każdemu człekowi, najwyższej nawet godności, sprawiłoby radość podobne odkrycie, a co dopiero mnie, nędznemu kupcowi? Proszę was jeno, abyście mi zechcieli wyjaśnić, skąd dowiedzieliście się o moim pobycie w tem mieście?
?Powiadomiła mnie o tem ? odparła białogłowa ? pewna niewiasta, która często w domu moim przebywa. Mówi, że długo mieszkała pospołu z naszym rodzicem w Perugji i na Sycylji. Jużbym była dawno pospieszyła do was, gdyby nie wzgląd na to, że obyczajniej będzie gościć was w moim domu, niźli was w zajeździe odwiedzać. Później poczęła go wypytywać troskliwie o wszystkich jego krewniaków, wymieniając ich po imionach. Andreuccio na wszystko odpowiadał, utwierdzając się wierze w to, w co niezbyt wierzyć należało. Ponieważ rozmowa się przeciągała, a żar doskwierał okrutnie, gospodyni kazała podać wino i greckie słodycze i poczęstowała niemi Andreuccia, który do wyjścia się zbierał, bowiem już zbliżała się pora wieczerzy. Dama jednak przystać na jego odejście nie chciała; uczyniwszy pozór strapionej, objęła go i rzekła:
?? Ach ja nieszczęśliwa! Widzę teraz, jak mało dbasz o mnie. Nie myślisz wcale o tem, że znajdujesz się w przytomności swojej siostry, nigdy dotychczas nie widzianej, że jesteś tu w moim domu, gdzieś powinien był zaraz po przybyciu do miasta zajrzeć, a tylko spieszysz się na wieczerzę do gospody. Będziesz jednak wieczerzał dzisiaj u mnie. Chocia męża mego niema w domu, co mi jest bardzo nie po myśli, przecież jako gospodyni domu będę cię umiała godnie przyjąć. Andreuccio, nie wiedząc co odpowiedzieć, rzekł:
?? Jesteście mi drodzy, tak jak tylko siostra drogą być mi może, jeśli jednak nie pójdę, postąpię nieobyczajnie wobec tych, co na mnie przez cały wieczór będą czekali za stołem.
?? Ach, na miłość boską ? zawołała białogłowa ? zali u mnie w domu niema nikogo, kogobym mogła posłać z wieścią do gospody, aby nie czekali na was z wieczerzą. Lepiejby nawet było, gdybyście zaprosili swoich towarzyszy na wieczerzę do mnie, potem, gdybyście na noc odejść zapragnęli, mielibyście w powrotnej drodze kompanję. Andreuccio odparł, że nie ma wielkiej ochoty widzieć się tego wieczora z towarzyszami, jednakoż jeżeli taka jest jej wola, to on jej posłuszny będzie. Wówczas dama udała, że wysyła umyślnego do gospody z wiadomością, aby na Andreuccia nie czekali za stołem. Po wielu gawędach zasiedli wreszcie do wieczerzy, z wyśmienitych potraw złożonej. Gospodyni przeciągnęła chytrze tę ucztę aż do późnej nocy. Gdy wstali od stołu, Andreuccio chciał się oddalić ale filutka rzekła, że nigdy na to nie przystanie.
?? Neapol nie jest miastem stosownem do przechadzek nocnych, zwłaszcza zaś dla przybyszów.
?Rzekłszy to, udała, że posyła do oberży z wiadomością, aby Andreuccia nie czekali na noc tak, jak uczyniła to już przedtem, gdy o wieczerzę chodziło.
?Andreuccio, dając wiarę wszystkiemu i znajdując ukontentowanie w jej towarzystwie, przystał. Po wieczerzy znów długiemi i ważkiemi rozmowami się zabawiali. Gdy już część nocy minęła, kazała pokojowemu odprowadzić Andreuccia do jej komnaty, sama zasię ze swemi służebnicami udała się do drugiej. Żar był okrutny, dlatego też Andreuccio, pozostawszy sam, zdjął kaftan i spodnie i położył szaty na wezgłowiu swego łoża. Wkrótce poczuł przyrodzoną potrzebę uwolnienia żołądka od nadmiernego ciężaru; spytał zatem pokojowego, gdzieby ją zaspokoić było można. Chłopiec pokazał mu drzwi, znajdujące się w rogu komnaty i rzekł: ?Idźcie tędy?. Andreuccio wszedł tam śmiało, lecz postawiwszy trafunkiem nogę na deskę, która z przeciwnej strony oderwana była od belki, zleciał z nią pospołu wdół. Bóg był mu na tyle miłościwy, że żadnych obrażeń przy upadku nie doznał, mimo, że się z znacznej wysokości zwalił; ubabrał się za to cały nieczystościami, których to miejsce pełne było. Dla lepszego rzeczy pojęcia, opowiem szczegółowie, jak owo miejsce wyglądało. Zajmowało ono wąską przestrzeń między dwoma domami. Na dwóch belkach, łączących w górze jeden dom z drugim, ułożono kilka desek, a na nich ustawiono kubeł.
?Andreuccio poleciał na dół z jedną z tych desek. Ocknąwszy się w jamie, srodze zmartwiony tem przytrafieniem, jął wołać na chłopca, aliści pokojowy, usłyszawszy odgłos spadającego ciała, pobiegł zaraz opowiedzieć o wszystkiem swojej pani. Ta wbiegła natychmiast do komnaty Andreuccia i jęła szukać jego szat. Znalazła je wreszcie, wraz z ukrytemi w nich pieniędzmi, które Andreuccio, nikomu nie dowierzając, zawsze, jak głupiec, przy sobie nosił. Owładnąwszy skarbem, dzięki któremu ona, mieszkanka Palermo, stała się siostrą Perugijczyka i tą pułapkę chytrą wymyśliła, nie dbała już o Andreuccia, jeno zamknęła coprędzej drzwi, przez które ów wyszedł przed chwilą.
?Gdy pokojowy nie odpowiadał, Andreuccio jął głośniej wołać, ale wszystko było napróżno. Wtedy zbudziło się w nim podejrzenie i jął domyślać się zasadzki, niestety zbyt późno. Przeskoczył przez murek, oddzielający smrodliwą jamę od ulicy, i udał się wprost do bramy domu, który doskonale rozpoznał. Długo tutaj wołał, stukał do drzwi i łomotał. Wreszcie zapłakał, upewniwszy się o swem nieszczęściu, i jął mówić:
?? O ja nieszczęśliwy, w tak krótkim przeciągu czasu straciłem pięćset florenów i siostrę. Po wielu takich skargach znów zaczął do drzwi kołatać i krzyczeć; tak się przytem starał, że ten hałas wielu sąsiadów przebudził. Jedna ze służebnic damy, udając srodze zaspaną, ukazała się w oknie i rzekła:
?? Kto tam do drzwi łomota?
?? Zali mnie nie znasz ? odparł Andreuccio ? jestem Andreucciem, bratem madonny Fiordaliso.
?? Mój poczciwcze ? rzekła służka ? jeżeliś zbytnio wypił, idź się wyspać i wróć tutaj rano. Nie znam żadnego Andreuccia i nie rozumiem twoich bredni. Idź z Bogiem i pozwól nam spać spokojnie.
?? Jakto? ? odparł Andreuccio ? nie rozumiesz co mówię? Jeżeli krewniacy z Sycylji są już tacy, że prędko o sobie zapominają, to oddaj mi przynajmniej moje szaty, które u was zostawiłem, a z radością odejdę.
?Na to służebna, zaśmiawszy się, rzekła:
?? Bredzisz widać coś przez sen, mój poczciwcze.
?Powiedziawszy te słowa, obróciła się i zatrzasnęła okno.
?Wówczas Andreuccio, przekonany już całkiem o swojej szkodzie i prawie oszalały z rozpaczy, wpadł z gniewu w wściekłość i postanowił siłą odzyskać to, czego prośbami zdobyć nie mógł. Schwycił wielki kamień i jął nim walić w drzwi silniej, niż przedtem. Niektórzy sąsiedzi, ze snu wyrwani, pomyśleli, że to jakiś hultaj usadza się na biedną damę, a poruszeni do żywego wszczętym przez Andreuccia hałasem, ukazali się w oknach i na podobieństwo psów z jednego dziedzińca, szczekających na psa – przybłędę, krzyczeć jęli:
?? Wstyd to i nieobyczajność o podobnej porze przychodzić do domu poczciwej białogłowy i takie brednie pleść. Idź z Bogiem, poczciwcze, i pozwól nam spać. Jeżeli masz jakąś sprawę do tej damy, przyjdź jutro, a nocą tumultu nie wzniecaj! Pewien miłośnik naszej filutki, w tym samym domu przebywający, ośmielony widać temi słowami (Andreuccio ani go nie widział na oczy ani o nim nie słyszał) pokazał się w oknie i grubym, a dzikim głosem wrzasnął:
?? Kto tam zacz?
?Andreuccio podniósł głowę i ujrzał jakiegoś zbója z czarną, zmierzwioną brodą, zakrywającą mu pół oblicza. Ów wyglądał jakby przed chwilą z łoża się podniósł; z głębokiego snu wyrwany, przecierał sobie ręką oczy.
?Andreuccio rzekł z trwogą w głosie:
?? Jestem bratem damy, która tutaj mieszka.
?Tamten nie czekał, aż Andreuccio mówić skończy, i wykrzyknął sroższym jeszcze głosem:
?? Nie wiem, wierę, co mnie wstrzymuje od tego, aby zejść na dół i wymierzyć ci tyle kijów, abyś więcej nie powstał. Idź precz, ośle naprzykrzony, pijaku, co nam w nocy spać nie pozwalasz!
?To rzekłszy, cofnął się i okno z hukiem zatrzasnął.
?Niektórzy z sąsiadów, lepiej znający naturę tego człeka, jęli radzić Andreuccio:
?? Na miłość boską, oddal się, przyjacielu, a jeżeli nie chcesz, aby cię tej nocy jeszcze zabito, umykaj stąd pókiś cały.
?Andreuccio, przerażony głosem i widokiem grubijanina, zachęcony radami, które, jak mu się zdały, z dobroci serca płynęły i zrozpaczony stratą pieniędzy, udał się w stronę gospody tą samą drogą, którą niedawno wiodła go służka. Nie mogąc znieść fetoru, którym całe jego ciało tchnęło, zapragnął wykąpać się i wymyć w morzu, dlatego też obrócił się na lewo i puścił się po drodze, Ruga Catalana zwanej. Dochodząc do górnej dzielnicy miasta, ujrzał nagle dwóch ludzi, idących mu naprzeciw z latarnią. Andreuccio przeraził się na myśl, że są to może zbiry, albo jacyś łotrzykowie, i chcąc spotkania z nimi uniknąć, ukrył się, nie mieszkając, w jakiejś opuszczonej ruderze, stojącej w pobliżu. Aliści nieznajomi weszli tam także po chwili, jakby umyślnie do tego miejsca dążyli. Jeden z nich zdjął z pleców jakieś żelazne narzędzia i jął je pospołu z towarzyszem uważnie oglądać, różne uwagi czyniąc. Nagle rzekł:
?? Co to jest? Czuję zaduch tak obrzydliwy, jakiego w życiu nigdy nie zdarzyło mi się wąchać.
?Rzekłszy to, podniósł nieco latarnię i ujrzał nieboraka Andreuccia.
?? Kto tu? ? zawołali zdumieni.
?Andreuccio milczał; nieznajomi podeszli z latarnią i zapytali się go, co tu czyni, taki zacuchnięty?
?Andreuccio opowiedział im wówczas szczerze, co z nim zaszło. Dwaj ludzie, odgadując, gdzie się podobna rzecz zdarzyć mogła, wymienili dom Scarabone ? Podpalacza. Jeden z nich, zwróciwszy się do Andreuccia, rzekł:
?? Chociaż straciłeś pieniądze, przyjacielu, winieneś błogosławić Boga, zato, żeś wpadł w ową jamę i żeś nie mógł się dostać napowrót do tego domu. Bądź upewniony, że gdybyś nie spadł i zasnął w komnacie, zamordowanoby cię bezlitośnie, tak iż razem z pieniędzmi i żywotbyś utracił. Płacze i narzekania na nic się teraz nie zdadzą. Prędzej zdejmiesz gwiazdę z nieba, niźli pieniądze swoje otrzymasz. Jeśli piśniesz o tem choćby słowo, on cię zabić gotów. Rzekłszy to, jęli się naradzać, a potem jeden z nich obrócił się do Andreuccia z temi słowami.
?? Mamy wiele litości dla cię. Jeśli zechcesz do nas przymknąć i pomóc nam w jednej robocie, to ci przyrzekniemy, że otrzymasz zdobycz, która pokryje z nawiązką twoje straty.
?Andreuccio, obłąkany rozpaczą, odparł, że się zgadza. Owóż trzeba wiedzieć, że tego dnia pochowano neapolitańskiego arcybiskupa, zwanego Filippo Minutolo. Złożono go do grobu w wspaniałych szatach i z pierścieniem rubinowym na palcu. Kamień w pierścieniu wartał więcej niż pięćset florenów. Zamiarem hultajów było ograbić trupa. Chciwość przemogła w Andreucciu rozsądek, tak iż udał się z nimi w drogę. Gdy szli do kościoła, Andreuccio tak szkaradną woń z siebie wyziewał, że jeden z łotrzyków rzekł:
?? Zaliżby nie można było obmyć go trochę, aby nie śmierdział tak okrutnie?
?? Jesteśmy wszak blisko studni ? odparł drugi ? gdzie zwykle wisi powróz i znajduje się wiadro. Chodźmy tam i wymyjmy go coprędzej.
?Doszedłszy do studni, przekonali się, że powróz wisi, ale że wiadra niema ani śladu. Wówczas umyślili przewiązać go powrozem i spuścić go do studni, aby się tam opłukał od stóp do głowy. Gdy już będzie czysty, pociągnie za powróz, a wówczas dobędą go na wierzch. Tak też uczynili. Kiedy Andreuccio w studni siedział, zdarzyło się, że ludzie Signorii podeszli do studni, aby wody zaczerpnąć. Widocznie goniąc za kimś, poczuli pragnienie. Dwaj hultaje, obaczywszy ich, rzucili się do ucieczki i umknęli niepostrzeżenie. Andreuccio, siedzący w głębi studni i już obmyty, szarpał za sznur. Stróże porządku, nękani pragnieniem, złożywszy na ziemi broń swoją i zwierzchnie szaty, jęli ciągnąć za powróz, przekonani, że u jego końca znajduje się wiadro, pełne wody po brzegi. Andreuccio, znalazłszy się u wylotu cembrowiny, puścił sznur i schwycił się rękoma brzegu studni. Słudzy Signorii, ujrzawszy go, zdjęci trwogą rzucili powróz i zemknęli co tchu. Andreuccio zadziwił się srodze i tak osłupiał, że gdyby się nie był dobrze trzymał krawędzi, spadłby znowu niewątpliwie na dno i albo się zabił albo też poranił okrutnie. Stanąwszy na ziemi i znalazłszy broń, której jego towarzysze nie mieli, jeszcze więcej się zadziwił. Stał tak chwilę, jak wryty, nie wiedząc, co ma myśleć; złorzeczył swemu losowi, wreszcie postanowił oddalić się z tego miejsca i pójść, gdzie go oczy poniosą. Wkrótce jednak spotkał znowu dwóch nieznajomych, którzy powracali, aby go ze studni wydobyć. Ujrzawszy go, jęli pytać ze zdziwieniem, kto go wyciągnął? Andreuccio odparł, że nie wie i opowiedział im szczegółowie, jak się rzecz miała i co znalazł koło studni. Ci odgadli jak było, i ze śmiechem wytłumaczyli mu, jacy to ludzie go wydobyli.
?Nie tracąc słów po próżnicy, bowiem już północ się zbliżała, udali się do katedry. Wszedłszy cichaczem do wnętrza, podkradli się do marmurowego, wielkiego grobowca i żelaznym łomem podnieśli ciężką płytę tak, że jeden człowiek mógł się przez szparę wcisnąć do środka. Gdy płytę podparli, jeden z nich spytał:
?? Kto z nas wejdzie?
?? Ja nie ?odparł drugi.
?? Ani ja ? rzekł pierwszy ? niech włazi Andreuccio!
?? Za nic na świecie ? zawołał Andreuccio.
?Wówczas dwaj łotrzykowie obrócili się doń z temi słowy:
?? Co? Powiadasz, że nie wejdziesz? Do kroćset, jeżeli tego zaraz nie uczynisz, łupniemy cię przez łeb tem żelazem, tak iż na miejscu ducha wyzioniesz. Andreuccio, zestraszony nie na żarty, spuścił się do grobowca, a schodząc, pomyślał sobie:
??Kazali mi wleźć do grobowca, aby mnie później na hak przywieść, gdy im zdobycz oddam i będę się z grobowca dobywał, uciekną i pozostawią mnie z kwitkiem?. Dlatego też postanowił najpierw o sobie pomyśleć. Wspomniawszy o drogocennym pierścieniu, który znajdował się na palcu arcybiskupa, ściągnął go z trupa i na swój palec go nałożył. Później wziął pastorał, infułę, rękawiczki i szaty, tak iż zwłoki w jednej tylko koszuli pozostały, i wręczył to wszystko towarzyszom, oświadczając, że nic więcej nie znalazł. Ci, twierdząc, że powinien być jeszcze pierścień, nastawali na niego, aby dobrze szukał, lecz Andreuccio, udając, że szuka, przecie nic nie znajdował i trzymał ich przez pewien czas w niepewności. Łotrzykowie byli niemniej chytrzy od Andreuccia ? powtarzając mu, aby dobrze szukał, w odpowiedniej chwili wyjęli podporę z pod płyty grobowca i uciekli. Andreuccio pozostał zamknięty w podziemiu. Łatwo sobie wystawić można, co czuć i myśleć musiał. Kilka razy próbował podnieść głaz barkami i głową, ale trudził się po próżnicy. Przenikniony boleścią niezmierną, zmysły postradał i zwalił się na ciało arcybiskupa. Gdyby go ktoś ujrzał w tej chwili, z trudemby odróżnił żywego od umarłego. Przyszedłszy do utraconych zmysłów, jął gorzko płakać, bowiem wiedział, że albo, jeśli nikt grobowca mu nie otworzy, będzie tu musiał zginąć z głodu i z zaduchu, wśród robactwa, albo też, gdy go tu ktoś zdybie, zawiśnie, jako złoczyńca na szubienicy. Ponurzony w takich rozpacznych myślach, usłyszał nagle w kościele kroki i rozmowę kilku osób, o których wniósł, że przyszli tutaj uczynić to, co on już z swymi towarzyszami uczynił. Strach jego wzrósł niepomiernie. Przybysze, otworzywszy grobowiec i płytę podparłszy, jęli się sprzeczać, kto pierwszy z nich wejdzie. Nikt się nie chciał zgodzić. Po długim sporze, ksiądz, należący do bandy, rzekł:
?? Czegóż się obawiacie? Zaliż sądzicie, że was umarły pokąsa? Trupy nie jadają ludzi; ja tam wlezę. Rzekłszy te słowa, położył się na piersiach na skraju grobowca, wsunął głowę i spuścił już nogi, aby się do wnętrza dostać. Andreuccio podniósł się wówczas, chwycił księdza za jedną nogę, tak jakby go chciał na dół wciągnąć. Ksiądz, poczuwszy dotknięcie, wrzasnął strasznym głosem i jednym susem z grobowca wyskoczył. Pozostali jego towarzysze, zestrachani okrutnie, pognali, jakby ich sto tysięcy djabłów goniło, zostawiając grobowiec otwarty.
?Andreuccio, wielce uradowany z tak niezwykłego obrotu sprawy, zaraz wylazł z grobowca i tą samą drogą, co wszedł, wyszedł z kościoła.
?Już dzień świtać zaczynał; Andreuccio szedł z pierścieniem na palcu, gdzie go oczy poniosą, aż wreszcie stanął na brzegu morza i gospodę swoją odnalazł. Jego towarzysze i oberżysta całą noc czekali na niego, trwożąc się o jego losy.
?Opowiedział im o swoich zdarzeniach. Oberżysta poradził mu, aby natychmiast Neapol opuścił. Andreuccio tak też uczynił i wrócił do Perugji, unosząc całe swoje mienie w pierścieniu.

Autor: Giovanni Boccaccio

Tłumaczenie: Edward Boyé.

Rycina: John William Waterhouse.

Wydawnictwo: Bibljoteka Arcydzieł Literatury

Rok wydania: 1930 r.

Domena publiczna

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.

DEKAMERON – GIOVANNI BOCCACCIO

TO TEŻ CIEKAWE:

[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]