CZARNE DZIURY

Badania czarnych dziur mogą przydać się na Ziemi.

Nigdy nie wiadomo, kiedy zainteresowania czysto poznawcze znajdą zastosowania. Tysiące lat temu ludzie z spoglądali w niebo, potem ich wiedza przydała się w rolnictwie. Wyniki badań czarnych dziur też mogą się przydać na Ziemi – mówi prof. Bożena Czerny, laureatka nagrody Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego.

Prof. Bożena Czerny z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN została laureatką przyznawanej przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne Nagrody im. Lodewijka Woltjera. Uznano jej wkład w badania okolic czarnych dziur, jąder galaktyk i modeli kosmologicznych. Astronom jest byłą członkinią Rady Narodowego Centrum Nauki, byłą prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, współtworzyła grupę badaczy jąder aktywnych galaktyk. W swojej pracy zajmuje się kwazarami, dyskami akrecyjnymi wokół czarnych dziur, jądrami galaktyk, ciemna energią i ekspansją wszechświata.

PAP: Dyski akrecyjne, galaktyki aktywne, kwazary – to brzmi bardzo tajemniczo.

Prof. Bożena Czerny: Moje badania dotyczą zjawisk, które dzieją się tuż przy horyzoncie czarnej dziury. Z punktu widzenia astronomicznego czarne dziury znajdują się w różnych obiektach na niebie. Oczywiście czarnej dziury jako takiej nie powinno być widać, ale często wpływają do niej duże ilości materii. Zanim materia ta wpadnie do czarnej dziury, bardzo jasno świeci. Szczególnie wyglądają tak aktywne jądra galaktyk. W takim centrum galaktyki znajduje się czarna dziura np. o masie miliona albo nawet kilku miliardów mas słońca. Jeśli napływa do niej materia, emitowane przez nią promieniowanie można obserwować nawet przez teleskopy działające w zakresie optycznym.

PAP: Skąd zainteresowanie tymi zagadnieniami?

BC: Pojawiły się one u mnie już w czasie studiów. Studiowałam fizykę, a nie astronomię. Byłam przy tym zafascynowana ogólną teorią względności. Wysłuchałam wtedy serii wykładów prof. Bohdana Paczyńskiego. Skontaktowałam się z nim i powiedział, że jeśli kogoś interesuje ogólna teoria względności, to astrofizyka jest najlepszym miejscem, gdzie można tę wiedzę zastosować. Od tamtej pory właściwie już całe życie zajmowałam się astrofizyką i wspomnianymi procesami w różnych aspektach.

PAP: Czy te tematy były popularne, kiedy zaczynała Pani karierę? A teraz?

BC: Już wtedy były popularne i są nadal, tylko trochę zmienił się nacisk na różne rzeczy. Kiedy zaczynałam badania, nie było jasne, czym są aktywne jądra galaktyk. Teraz odpowiedź na to pytanie jest jasna i jednoznaczna – tam znajdują się bardzo masywne czarne dziury. Wpływa do nich duża ilość materii, dzięki czemu widzimy promieniowanie. Przy tym jest ono zmienne, więc niesie bardzo bogate informacje. Obecnie więc nacisk kładzie się bardziej na zrozumienie tych obiektów jako takich, ich modelowanie i wykorzystanie ich w badaniach wszechświata. Gdy znamy te obiekty i wiemy, gdzie się znajdują, możemy użyć ich na przykład jako próbników w obserwacjach rozszerzania się wszechświata.

PAP: Co takie badania przynoszą przeciętnemu człowiekowi, czy naszej cywilizacji? Niektórzy ludzie mówią “po co zajmować się takimi rzeczami, kiedy dzieci w Afryce głodują”? Co by im Pani odpowiedziała?

BC: Po pierwsze działa aspekt kulturowy: chcemy wiedzieć, gdzie się znajdujemy w tym kosmosie, dokąd zmierzamy, jak wszechświat powstał i co z wszechświatem będzie się działo. Ale mogą się też ujawnić zastosowania praktyczne takich badań, co często dzieje się w niespodziewanym momencie. Powiedziałabym, że czasami trzeba myśleć perspektywicznie. Nigdy nie wiadomo, kiedy zainteresowania czysto poznawcze znajdą zastosowania. Wiele tysięcy lat temu ludzie z zaciekawieniem spoglądali w niebo, a potem okazało się, że zdobyta w ten sposób wiedza przydaje się w rolnictwie. Kalendarz opracowali astronomowie, a przydaje się on w planowaniu zasiewów i zbiorów. Inny przykład to badania Słońca. Kiedyś też mogły wydawać się abstrakcyjne. Tymczasem silne strumienie cząstek ze Słońca mogą mieć wpływ na telekomunikację i wiele innych systemów. Podobnie było też np. z asteroidami, przed którymi astronomowie mogą już ostrzegać.

PAP: Jakie praktyczne zastosowania mogą mieć badania czarnych dziur? Temat wydaje się abstrakcyjny.

BC: Jeśli chodzi o moją dziedzinę, to ponieważ badane obiekty są bardzo daleko, na pierwszy rzut oka nie widać bezpośrednich zastosowań. Jednak w tych obiektach działają bardzo silne pola magnetyczne, a to ma związek z tym, co może interesować nas na Ziemi. Mianowicie, gdybyśmy dobrze rozumieli, jak zachowuje się zmienne pole magnetyczne, jak można nim sterować, już dawno mielibyśmy elektrownie termojądrowe. Nadal ich nie ma, a mówiło się o nich już w czasach mojego dzieciństwa. Rzecz w tym, że trudno jest sterować plazmą w silnym polu magnetycznym. Tymczasem gdy obserwujemy kwazary, widzimy strumienie takiej materii wylatującej z okolic czarnej dziury i jest ona zadziwiająco stabilna. Jeśli zrozumiemy, dlaczego tak się dzieje, być może da się to wykorzystać na Ziemi.

PAP: Czy wiele kobiet zajmuje się tymi tematami?

BC: Kiedy zaczynałam karierę, nie było to wśród kobiet popularne zajęcie. Gdy studiowałam fizykę teoretyczną na Uniwersytecie Warszawskim, byłam sama na roku. W tej chwili, jeśli chodzi o astronomię, zajmuje się nią coraz więcej kobiet. Dzisiaj w Międzynarodowej Unii Astronomicznej 25 proc. pracowników naukowych stanowią kobiety.

PAP: Można się zastanawiać, czy do dużo czy mało, na pewno mniejszość. Kobiety nie są zainteresowane, czy mają trudniej?

BC: Myślę, że w tym momencie już nie mają trudniej. W tym wypadku to raczej kwestia wyboru, który zależy m.in. od zainteresowań i temperamentu.

PAP: A jak pod względem tych badań wypada Polska na tle innych krajów?

BC: Radzimy sobie bardzo dobrze. Polska astronomia jest widoczna w Europie, czego przykładem jest moja nagroda – pracuję na miejscu, w kraju.

PAP: Nie jest trudno o fundusze? Astrofizykowi zapewne trudniej np. o współpracę z biznesem. Informatycy czy inżynierowie mogą mieć tutaj dużo łatwiej.

BC: Rzeczywiście, jest trochę trudniej, ale polski sektor kosmiczny powoli zaczyna się rozwijać. Jednak tego typu obserwacje, podobnie jak budowa obserwatoriów, to zwykle międzynarodowy wysiłek, w którym uczestniczy nie tylko Europa. Każdy kraj wkłada to, co może, a potem wszyscy korzystamy ze zgromadzonych danych.

PAP: Jakie ma więc Pani plany na najbliższą przyszłość?

BC: W tej chwili uczestniczę w zaawansowanym już projekcie dotyczącym ocen tempa ekspansji wszechświata przy pomocy obserwacji kwazarów i jestem jednym z kierowników rozpoczętego niedawno sześcioletniego projektu, któremu przewodzi mu prof. Pietrzyński. Będziemy próbowali odpowiedzieć na pytanie, czy opis rozszerzającego się wszechświata wymaga opracowania nowej fizyki, czy wystarczy posługiwanie się wprowadzoną przez Einsteina stałą kosmologiczną.

PAP: Jak Pani ocenia rozwój astronomii w ostatnich powiedzmy dwóch dekadach?

BC: Widać przede wszystkim dwa obszary. Jeden z nich to badanie planet poza naszym Układem Słonecznym. To niezwykle ciekawa i szybko rozwijająca się dziedzina. Drugi obszar to badania przyspieszającej ekspansji wszechświata, która jednak wydaje się nie być opisywalna wspomnianą stałą kosmologiczną. Te dwie dziedziny są wyjątkowo żywo badane.

PAP: A czego można się spodziewać w najbliższych latach? Właśnie w kosmos poleciał Teleskop Jamesa Webba…

BC: Teleskop Jamesa Webba pozwoli m.in. określić właśnie, czy potrzebujemy nowej fizyki do opisu rozszerzania się wszechświata, ale przede wszystkim pomoże nam dowiedzieć się, jak ewolucja kosmosu przebiegała wcześniej. Do tej pory mieliśmy bardzo słaby wgląd w, nazwijmy to, ciemne wieki wszechświata, gdy powstawały pierwsze gwiazdy i galaktyki, gdy rozbłyskiwały pierwsze kwazary. Ten teleskop pozwoli nam zajrzeć do tego etapu. Będzie miał też duże znaczenie dla badań formowania się planet.

PAP: Czeka nas więc wiele atrakcji.

BC: Niewątpliwie to bardzo ciekawy czas dla astrofizyki.

PAP

Zdjęcie: Freepik

Treści z serwisu cocomac.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
Widzisz błąd w artykule, niedziałający link? Poinformuj nas o tym poprzez formularz kontaktowy lub mailem! Dziękujemy.

TO TEŻ CIEKAWE:

BUŁGARIA ZAPRASZA

Bułgaria: historia starożytna przyprawiona pysznymi inspiracjami Bułgaria słynie nie tylko z pięknych plaż i nadmorskich kurortów. To niezwykle gościnny, pełen…

USTAWA ARTYSTYCZNA

MKDNiS: Ustawa o uprawnieniach artysty zawodowego ucywilizuje sytuację polskich twórców (komunikat) MKDNiS informuje: Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu skierowało…

UCZULENIE NA JAD OWADÓW

Uczulenie na jad owadów ma swoje konsekwencje w psychice. Około 1-2 proc. osób na jad owadów reaguje w sposób tak…

WYGLĄD WAŻNY DLA NASTOLATKÓW

Dzieci i młodzież pod wpływem internetowych zdjęć. Aż 62 proc. nastolatek i nastolatków uważa, że tylko atrakcyjne osoby mogą coś…

DEKAMERON – MELCHISEDECH LICHWIARZ

DZIEŃ PIERWSZY Opowieść III Pisownia oryginalna z 1930 roku Melchisedech — żydowin, opowieścią o trzech pierścieniach salwuje się z niebezpieczeństwa,…

CITROËN C5 X

C5 X to nietuzinkowa synteza elegancji sedana, dynamiki kombi i podwyższonej sylwetki SUV-a C5 X TO NAJBARDZIEJ NOWOCZESNE UCIELEŚNIENIE FILOZOFII…

SEKS Z PRZYJACIELEM

Friends with benefits. Seks między przyjaciółmi zasługuje na naukowe spojrzenie. Przyjaciele, którzy uprawiają ze sobą seks, uzyskują niższą satysfakcję ze…

OSTATNI TAKI LAS

Ostatni taki las. Zielona Wstęga Gór Skandynawskich Szwecja to jeden z najbardziej lesistych krajów Europy. Ale dopiero niedawno potwierdzono tam…

CASTING. SZUKAMY MŁODYCH MĘŻCZYZN

Do spotu reklamowego o ograniczonym zasięgu szukamy dwóch młodych mężczyzn. Realizacja spotu odbędzie się w połowie listopada w Poznaniu. Do…

YORK CZYLI YORKSHIRE TERRIER

Mały pies nie tylko do bloku. York to mały pies rasy terier, pierwotnie hodowany w angielskich hrabstwach Yorkshire (stąd yorkshire terrier)…

SZTUCZNA INTELIGENCJA ZMIENI CZŁOWIEKA

Prof. Włodzisław Duch: sztuczna inteligencja zmienia wszystko. Coraz większy jest postęp w metodach pomiaru aktywności mózgu, analizie danych neuroobrazowych i…

NOWA KIA XCEED

Odświeżony wygląd, najnowsza technologia i nowa wersja wykończenia GT-Line. Jak dotychczas, Kia sprzedała w Europie ponad 120.000 egzemplarzy XCeeda –…

OBYCZAJOWOŚĆ SEKSUALNA MŁODZIEŻY

Prof. Izdebski: dużo się zmienia w obyczajowości seksualnej młodzieży, spada natomiast aktywność seksualna Polaków. W obyczajowości seksualnej młodzieży obserwujemy duże…

OGRÓDKI DZIAŁKOWE W CHICAGO

Naukowcy na tropie ogródków działkowych w Chicago. W całym Chicago istnieje 4 648 działek uprawnych o łącznym areale 264 181…

CERTYFIKACJA SZKÓŁEK PIŁKARSKICH

Silne korzenie wzrostu Od kilku już lat Polski Związek Piłki Nożnej prowadzi wyjątkowy projekt – Program Certyfikacji Szkółek Piłkarskich. Projekt…

550 MILIONÓW DLA “PUCHAROWICZÓW”

Program Wsparcia Mistrzów – ponad pół miliarda złotych dla drużyn walczących o europejskie puchary! 550 milionów złotych – tyle dodatkowo…

MENOPAUZA A ODCHUDZANIE

Jak się odchudzać w czasie menopauzy. Menopauza sprzyja, niestety, przybieraniu na wadze oraz zmianie figury. Dobra wiadomość jest jednak taka,…

DEKAMERON – DOWÓD NIEWINNOŚCI

DZIEŃ CZWARTY Opowieść VII Pisownia oryginalna z 1930 roku Simona miłuje Pasquina. W czasie przechadzki po ogrodzie Pasquino naciera sobie…

PO CO NAM PSYCHOTERAPIA

Psychoterapia to nie rozmowa z przyjaciółką Na psychoterapii nie uzyskamy porady, czy się rozwieść, czy odejść z pracy. Psychoterapeuta nie…

MONGOLIA CZĘŚĆ  1

Mariusz Reweda Część 1 Przefrunęliśmy samochodami Rosję w tydzień aż po Ałtaj. Wybraliśmy północną drogę przez Kirow, Perm i Jekaterynburg.…

JEDNA ŁADOWARKA DO WSZYSTKIEGO

PE: jedna ładowarka do wszystkich przenośnych urządzeń elektronicznych Parlament Europejski będzie negocjował z rządami państw UE na temat ostatecznego kształtu…

NA DRODZE DO HOMO CYBER

Firma Elona Muska testuje wszczepiane do mózgu chipy, które mają połączyć umysł z komputerem. O możliwej ewolucji Homo sapiens w…

POWIKŁANIA ZAKRZEPOWO-ZATOROWE

Powikłania zakrzepowo-zatorowe mogą dotyczyć pacjentów w każdym wieku. To problem często marginalizowany i odsuwany na boczny tor, który potrzebuje nagłośnienia…

WYPALENI RODZICE

Wypalenie rodzicielskie Przedłużająca się pandemia szczególnie dotyka rodziców, którzy łączą zdalną pracę zawodową z całodzienną opieką nad dziećmi i edukacją…

MASTURBACJA A MENSTRUACJA

Wyniki ankiety wskazują, że masturbacja pomaga łagodzić bóle menstruacyjne Badanie dotyczące masturbacji podczas miesiączki wskazuje na jej działanie łagodzące bóle…

GINO ROSSI WIOSNA/LATO 2021

Nowy lookbook Gino Rossi prezentuje nowy lookbook na sezon wiosna/lato 2021. W obiektywie Magdy Wunsche i Agnieszki Samsel nowości damskie i męskie możemy podziwiać…

CZY DEPRESJA JEST DZIEDZICZNA?

Depresja może się przenosić z pokolenia na pokolenie. Można to przerwać. Wydawałoby się, że depresja to choroba, która pojawia się…

GENY PREINKASKIEJ CYWILIZACJI TIWANAKU

Badania genetyczne rzucają światło na przedinkaską cywilizację Tiwanaku. Jedna z najpotężniejszych cywilizacji preinkaskich Ameryki Południowej – Tiwanaku – była zdecydowanie…

WĄŻ W BUDCE LĘGOWEJ

Zaskroniec zamieszkał w budce lęgowej dla ptaków. Leśnicy z nadleśnictwa Wichrowo (woj. warmińsko-mazurskie) znaleźli zaskrońca, który zamieszkał w budce lęgowej…

MIASTENIA

Poważna choroba, której otoczenie może nie dostrzegać. Co pomyślisz o kimś, kto rano myje okno, a po południu twierdzi, że…

PRACODAWCO DBAJ O ZDROWIE PRACOWNIKÓW

Jak pracodawcy mogą zadbać o zdrowie swoich pracowników Otyłość i choroby jej towarzyszące, niski poziom aktywności fizycznej oraz starzenie się…

HYUNDAI BAYON

Zupełnie nowy Hyundai Bayon. Stylowy i elegancki SUV. Hyundai przedstawia zupełnie nowy model BAYON, stylowego i eleganckiego SUV-a. BAYON łączy…

CUKRZYCA – EPIDEMIA XXI WIEKU

Cukrzyca to pierwsza niezakaźna choroba, która została uznana przez ONZ za epidemię XXI wieku. Eksperci Instytutu Żywności i Żywienia są zgodni:…

TRĄDZIK U DOROSŁYCH

Trądzik – nie tylko młodzieńcza przypadłość Masz trądzik? Unikaj słońca! O tym, że dorośli też zmagają się z trądzikiem –…

Ćwiczenie nr 14

ODPOCZYNEK – ODDYCHANIE PRZY OKNIE Pozycja do wykonania ćwiczenia: siedząca.Ilość powtórzeń: 3 minuty.Do wykonania ćwiczenia potrzebujesz: stabilne miejsce do siedzenia…

WIELKA WARSZAWSKA 2022

Wielka Warszawska 2022 bije rekordy we frekwencji i w puli nagród. Najszybsze konie, stylowe kreacje, prestiż i wielkie pieniądze: ponad…

ORYKS ARABSKI URATOWANY

Dusza pustyni: Jak uratowano oryksa arabskiego przed groźbą wymarcia. Oryks arabski został sklasyfikowany jako wymarły na wolności, ale teraz stada…

PSYCHODELIKI ZNOWU LEGALNE?

Powrót psychodelików do medycyny. Okryte złą sławą psychodeliki powracają. M.in. od stycznia 2023 r. stan Oregon umożliwił legalne korzystanie z…

DAMA Z WACHLARZEM GUSTAVA KLIMTA

Obraz Klimta po 100 latach znowu w wiedeńskim Belwederze Portret „Dama z wachlarzem” jest jednym z ostatnich obrazów namalowanych przez…

KOSMICZNY TELESKOP JAMESA WEBBA

Dr hab. Maciej Mikołajewski: pokazane zdjęcia doskonale ukazują możliwości teleskopu Webba. Zdjęcia z teleskopu Webba doskonale pokazują jego możliwości. Kilka…

WARSZAWSKI FESTIWAL FILMOWY

37. Warszawski Festiwal Filmowy startuje 8 października Festiwal odbywać się będzie w dniach 8-17 października w formule tradycyjnej. Festiwalowymi kinami…

ŚPIEW TO ZDROWIE

Wyśpiewaj sobie zdrowie! Poprawia nastrój, zmniejsza poczucie osamotnienia, może nawet usprawniać pamięć i zdolności poznawcze. Działa szczególnie dobrze, gdy dzieli…

TADEK NIEJADEK

Skąd się biorą niejadki Wieczorne fochy przy kolacji? Twój maluch znowu nie chce spróbować nowej zupy? To nie dlatego, że…

DIETA DASH A CIŚNIENIE KRWI

Dieta DASH obniża ciśnienie krwi  To prawdziwa gwiazda wśród diet. Naukowcy udowodnili, że nie tylko skutecznie obniża ciśnienie tętnicze, ale…


[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

error

Jeżeli artykuł Ci się podoba, to prosimy udostępnij go innym. :)

zostań naszym autorem
Skip to content