NaukaTechnologia

CZARNE DZIURY

Badania czarnych dziur mogą przydać się na Ziemi.

Nigdy nie wiadomo, kiedy zainteresowania czysto poznawcze znajdą zastosowania. Tysiące lat temu ludzie z spoglądali w niebo, potem ich wiedza przydała się w rolnictwie. Wyniki badań czarnych dziur też mogą się przydać na Ziemi – mówi prof. Bożena Czerny, laureatka nagrody Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego.

Prof. Bożena Czerny z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN została laureatką przyznawanej przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne Nagrody im. Lodewijka Woltjera. Uznano jej wkład w badania okolic czarnych dziur, jąder galaktyk i modeli kosmologicznych. Astronom jest byłą członkinią Rady Narodowego Centrum Nauki, byłą prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, współtworzyła grupę badaczy jąder aktywnych galaktyk. W swojej pracy zajmuje się kwazarami, dyskami akrecyjnymi wokół czarnych dziur, jądrami galaktyk, ciemna energią i ekspansją wszechświata.

PAP: Dyski akrecyjne, galaktyki aktywne, kwazary – to brzmi bardzo tajemniczo.

Prof. Bożena Czerny: Moje badania dotyczą zjawisk, które dzieją się tuż przy horyzoncie czarnej dziury. Z punktu widzenia astronomicznego czarne dziury znajdują się w różnych obiektach na niebie. Oczywiście czarnej dziury jako takiej nie powinno być widać, ale często wpływają do niej duże ilości materii. Zanim materia ta wpadnie do czarnej dziury, bardzo jasno świeci. Szczególnie wyglądają tak aktywne jądra galaktyk. W takim centrum galaktyki znajduje się czarna dziura np. o masie miliona albo nawet kilku miliardów mas słońca. Jeśli napływa do niej materia, emitowane przez nią promieniowanie można obserwować nawet przez teleskopy działające w zakresie optycznym.

PAP: Skąd zainteresowanie tymi zagadnieniami?

BC: Pojawiły się one u mnie już w czasie studiów. Studiowałam fizykę, a nie astronomię. Byłam przy tym zafascynowana ogólną teorią względności. Wysłuchałam wtedy serii wykładów prof. Bohdana Paczyńskiego. Skontaktowałam się z nim i powiedział, że jeśli kogoś interesuje ogólna teoria względności, to astrofizyka jest najlepszym miejscem, gdzie można tę wiedzę zastosować. Od tamtej pory właściwie już całe życie zajmowałam się astrofizyką i wspomnianymi procesami w różnych aspektach.

PAP: Czy te tematy były popularne, kiedy zaczynała Pani karierę? A teraz?

BC: Już wtedy były popularne i są nadal, tylko trochę zmienił się nacisk na różne rzeczy. Kiedy zaczynałam badania, nie było jasne, czym są aktywne jądra galaktyk. Teraz odpowiedź na to pytanie jest jasna i jednoznaczna – tam znajdują się bardzo masywne czarne dziury. Wpływa do nich duża ilość materii, dzięki czemu widzimy promieniowanie. Przy tym jest ono zmienne, więc niesie bardzo bogate informacje. Obecnie więc nacisk kładzie się bardziej na zrozumienie tych obiektów jako takich, ich modelowanie i wykorzystanie ich w badaniach wszechświata. Gdy znamy te obiekty i wiemy, gdzie się znajdują, możemy użyć ich na przykład jako próbników w obserwacjach rozszerzania się wszechświata.

PAP: Co takie badania przynoszą przeciętnemu człowiekowi, czy naszej cywilizacji? Niektórzy ludzie mówią „po co zajmować się takimi rzeczami, kiedy dzieci w Afryce głodują”? Co by im Pani odpowiedziała?

BC: Po pierwsze działa aspekt kulturowy: chcemy wiedzieć, gdzie się znajdujemy w tym kosmosie, dokąd zmierzamy, jak wszechświat powstał i co z wszechświatem będzie się działo. Ale mogą się też ujawnić zastosowania praktyczne takich badań, co często dzieje się w niespodziewanym momencie. Powiedziałabym, że czasami trzeba myśleć perspektywicznie. Nigdy nie wiadomo, kiedy zainteresowania czysto poznawcze znajdą zastosowania. Wiele tysięcy lat temu ludzie z zaciekawieniem spoglądali w niebo, a potem okazało się, że zdobyta w ten sposób wiedza przydaje się w rolnictwie. Kalendarz opracowali astronomowie, a przydaje się on w planowaniu zasiewów i zbiorów. Inny przykład to badania Słońca. Kiedyś też mogły wydawać się abstrakcyjne. Tymczasem silne strumienie cząstek ze Słońca mogą mieć wpływ na telekomunikację i wiele innych systemów. Podobnie było też np. z asteroidami, przed którymi astronomowie mogą już ostrzegać.

PAP: Jakie praktyczne zastosowania mogą mieć badania czarnych dziur? Temat wydaje się abstrakcyjny.

BC: Jeśli chodzi o moją dziedzinę, to ponieważ badane obiekty są bardzo daleko, na pierwszy rzut oka nie widać bezpośrednich zastosowań. Jednak w tych obiektach działają bardzo silne pola magnetyczne, a to ma związek z tym, co może interesować nas na Ziemi. Mianowicie, gdybyśmy dobrze rozumieli, jak zachowuje się zmienne pole magnetyczne, jak można nim sterować, już dawno mielibyśmy elektrownie termojądrowe. Nadal ich nie ma, a mówiło się o nich już w czasach mojego dzieciństwa. Rzecz w tym, że trudno jest sterować plazmą w silnym polu magnetycznym. Tymczasem gdy obserwujemy kwazary, widzimy strumienie takiej materii wylatującej z okolic czarnej dziury i jest ona zadziwiająco stabilna. Jeśli zrozumiemy, dlaczego tak się dzieje, być może da się to wykorzystać na Ziemi.

PAP: Czy wiele kobiet zajmuje się tymi tematami?

BC: Kiedy zaczynałam karierę, nie było to wśród kobiet popularne zajęcie. Gdy studiowałam fizykę teoretyczną na Uniwersytecie Warszawskim, byłam sama na roku. W tej chwili, jeśli chodzi o astronomię, zajmuje się nią coraz więcej kobiet. Dzisiaj w Międzynarodowej Unii Astronomicznej 25 proc. pracowników naukowych stanowią kobiety.

PAP: Można się zastanawiać, czy do dużo czy mało, na pewno mniejszość. Kobiety nie są zainteresowane, czy mają trudniej?

BC: Myślę, że w tym momencie już nie mają trudniej. W tym wypadku to raczej kwestia wyboru, który zależy m.in. od zainteresowań i temperamentu.

PAP: A jak pod względem tych badań wypada Polska na tle innych krajów?

BC: Radzimy sobie bardzo dobrze. Polska astronomia jest widoczna w Europie, czego przykładem jest moja nagroda – pracuję na miejscu, w kraju.

PAP: Nie jest trudno o fundusze? Astrofizykowi zapewne trudniej np. o współpracę z biznesem. Informatycy czy inżynierowie mogą mieć tutaj dużo łatwiej.

BC: Rzeczywiście, jest trochę trudniej, ale polski sektor kosmiczny powoli zaczyna się rozwijać. Jednak tego typu obserwacje, podobnie jak budowa obserwatoriów, to zwykle międzynarodowy wysiłek, w którym uczestniczy nie tylko Europa. Każdy kraj wkłada to, co może, a potem wszyscy korzystamy ze zgromadzonych danych.

PAP: Jakie ma więc Pani plany na najbliższą przyszłość?

BC: W tej chwili uczestniczę w zaawansowanym już projekcie dotyczącym ocen tempa ekspansji wszechświata przy pomocy obserwacji kwazarów i jestem jednym z kierowników rozpoczętego niedawno sześcioletniego projektu, któremu przewodzi mu prof. Pietrzyński. Będziemy próbowali odpowiedzieć na pytanie, czy opis rozszerzającego się wszechświata wymaga opracowania nowej fizyki, czy wystarczy posługiwanie się wprowadzoną przez Einsteina stałą kosmologiczną.

PAP: Jak Pani ocenia rozwój astronomii w ostatnich powiedzmy dwóch dekadach?

BC: Widać przede wszystkim dwa obszary. Jeden z nich to badanie planet poza naszym Układem Słonecznym. To niezwykle ciekawa i szybko rozwijająca się dziedzina. Drugi obszar to badania przyspieszającej ekspansji wszechświata, która jednak wydaje się nie być opisywalna wspomnianą stałą kosmologiczną. Te dwie dziedziny są wyjątkowo żywo badane.

PAP: A czego można się spodziewać w najbliższych latach? Właśnie w kosmos poleciał Teleskop Jamesa Webba…

BC: Teleskop Jamesa Webba pozwoli m.in. określić właśnie, czy potrzebujemy nowej fizyki do opisu rozszerzania się wszechświata, ale przede wszystkim pomoże nam dowiedzieć się, jak ewolucja kosmosu przebiegała wcześniej. Do tej pory mieliśmy bardzo słaby wgląd w, nazwijmy to, ciemne wieki wszechświata, gdy powstawały pierwsze gwiazdy i galaktyki, gdy rozbłyskiwały pierwsze kwazary. Ten teleskop pozwoli nam zajrzeć do tego etapu. Będzie miał też duże znaczenie dla badań formowania się planet.

PAP: Czeka nas więc wiele atrakcji.

BC: Niewątpliwie to bardzo ciekawy czas dla astrofizyki.

PAP

Zdjęcie: Freepik

Treści z serwisu cocomac.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
Widzisz błąd w artykule, niedziałający link? Poinformuj nas o tym poprzez formularz kontaktowy lub mailem! Dziękujemy.

TO TEŻ CIEKAWE:

CZY TWÓJ PIES MNIE ZAAKCEPTUJE

Psy i koty mogą rozbić niejeden związek. Aż 3/4 polskich właścicieli psów i kotów zwraca uwagę na reakcje swoich zwierząt…

ADAPTACJA CZY WYMIERANIE

Co zmiany klimatu i użytkowanie gruntów oznaczają dla różnorodności biologicznej. Wymieranie gatunków następuje dziś od dziesięciu do stu razy szybciej…

BASEBALLOWA AKADEMIA ORŁÓW SPORTU

Home Run dla aktywności. Baseball, choć często kojarzony z kulturą sportu Stanów Zjednoczonych, ma coraz większe grono entuzjastów także w…

ARCHITEKTURA – Z KOSMOSU NA ZIEMIĘ

Samowystarczalna ekologiczna architektura inspirowana rozwiązaniami dla kosmosu. Technologie tworzone pierwotnie do użytku w kosmosie nie raz znajdowały zastosowanie na Ziemi.…

MAGAZYN ENERGII

Magazyn energii – to dobra inwestycja w dobie rosnących cen energii i sposób na niezależność energetyczną. Wysokie ceny prądu, brak…

CO MÓWIĄ STAROŻYTNE TKANINY

Średniowieczne tkaniny „mówią” o życiu mieszkańców Starej Dongoli. Mieszkańcy Starej Dongoli (Sudan) recyklingowali ubrania, bo wiedzieli, że produkcja tkanin jest…

CERTYFIKACJA SZKÓŁEK PIŁKARSKICH

Silne korzenie wzrostu Od kilku już lat Polski Związek Piłki Nożnej prowadzi wyjątkowy projekt – Program Certyfikacji Szkółek Piłkarskich. Projekt…

JAK DOKŁADNIEJ ZMIERZYĆ UPŁYW CZASU

Przechytrzyć Heisenberga i Pauliego, by dokładniej mierzyć upływ czasu? Tak! Dzięki stanom ściśniętym. Czy da się obejść zasadę nieoznaczoności Heisenberga…

DYSMORFOFOBIA A URODA

Obsesja na punkcie wyglądu jest chorobą, którą trzeba leczyć. Problemem pacjentów z dysmorfofobią jest permanentne niezadowolenie ze swojego wyglądu. Kłopot…

NISSAN E-POWER

Nowatorski, innowacyjny układ napędowy e-POWER zostanie wprowadzony do gamy Nissana Qashqai latem tego roku, po raz kolejny przełamując standardy w…

DIOR – PRZEDSTAWIA

Męska kolekcja Jesień 2021 Zgodnie z trendem współpracy Diora z postaciami sztuki współczesnej z całego świata, dyrektor artystyczny Dior men?s…

MINIKIWI

Minikiwi ? co warto wiedzieć o jego walorach odżywczych i zdrowotnych Choć ten niepozorny owoc jest w naszym kraju wciąż…

DEKAMERON – OKRUTNY MĄŻ

DZIEŃ CZWARTY Opowieść IX Pisownia oryginalna z 1930 roku Wilhelm z Roussillonu każe żonie swojej zjeść serce umiłowanego przez nią…

WIKINGOWIE – PRAWDY I MITY

Marcin Sałański Wikingowie i początki ich wypraw w VIII-IX w. ? prawda i mity. Czerwiec 793 roku. Mnisi z klasztoru…

KAMPANIA MIU MIU JESIEŃ ZIMA 2022-23

STUDIUM CHARAKTERU Wizerunek Miu Miu – zarówno ubrań, jak i osób, to wyrażenie postawy, odzwierciedlenie sposobu myślenia, studium charakteru. Kampania…

OLEJ PALMOWY

Oleje egzotyczne część II Olej palmowy Oleju palmowego nie lubią ani dietetycy, ani kardiolodzy, nie ma też najlepszej opinii Narodowego…

ANDROPAUZA

Andropauza: czy taki diabeł straszny, jak go malują? Andropauza: często ignorowana, mniej gwałtowna niż kobieca menopauza, ale równie ważna i…

NAJMRO. KOCHA, KRADNIE, SZANUJE

Ogrodnik, Więckiewicz, Gierszał i Zawierucha w nowym zwiastunie i na nowym plakacie! Już 17 września na ekrany kin wejdzie ?Najmro.…

REWOLUCJA W DOMOWEJ UPRAWIE WARZYW

LG prezentuje urządzenie do uprawy roślin w domu Firma LG prezentuje swoje urządzenie opracowane z myślą o coraz liczniejszym gronie…

ZOSTAŃ NASZYM AUTOREM

Jak opublikować tekst w naszym portalu. Chcesz podzielić się z innymi swoją pasją i wiedzą z dowolnej dziedziny? Pasjonuje Cię…

TRENUJ SWÓJ MÓZG

Kilka ćwiczeń poprawiających kondycję mózgu W czasie pandemii wielu z nas dba o swoje ciało i kondycję fizyczną. A co…

DIETA KETOGENNA A PADACZKA

Dieta ketogenna, czyli tłuszczem w padaczkę. Dieta ketogenna ma pewną popularność jako metoda odchudzania, ale lekarze są co najmniej sceptyczni…

IGNACY ŁUKASIEWICZ  – PROMETEUSZ

Ignacy Łukasiewicz ? farmaceuta, który stworzył polski przemysł naftowy. Ignacy Łukasiewicz ? aptekarz, pionier europejskiego przemysłu naftowego, wynalazca lampy naftowej,…

IRINA SHAYK I ZARA

Kapsułowa kolekcja „A NEW SENSUALITY”, którą reklamuje Irina Shayk. Po ikonach lat 90., Kate Moss i Natalii Vodianovej, kolejna supermodelka…

TRIKI NA ZASYPIANIE

Trzy C na dobry sen i parę innych trików, by zasnąć. Jak zadbać o jakość snu? Powinno być: ciemno, cicho…

Kia EV6

Za sprawą nowoczesnego designu, świetnych osiągów i nowatorskich rozwiązań w kabinie Kia EV6 na nowo definiuje elektromobilność Nowa Kia EV6…

NA RAKA SOK Z ZIEMNIAKA

Naukowcy z UPP potwierdzają lecznicze właściwości soku z ziemniaka. Sok z ziemniaka może się stać lekiem selektywnie działającym na różnego…

TOYOTA PRIUS EXECUTIVE

Toyota Prius w wersji Executive. Zaawansowane technologie i standard premium. Toyota Prius nowej generacji jest oferowana w Polsce w trzech…

MODLISZKA

Miłość do upadłego. Modliszka znana jest przede wszystkim z tego, że niezbyt dobrze traktuje swoich partnerów. Jednak mało kto wie,…

DEKAMERON – STO ZA JEDNO

DZIEŃ PIERWSZY Opowieść VI Pisownia oryginalna z 1930 roku Pewien czcigodny człek trafnem słówkiem karze obłudę mnichów. Siedząca obok Fiammetty,…

MIGRENA

Migrena – co to jest i jak sobie z nią radzić? To z pewnością nie jest zwykły ból głowy, a…

ZBIERACTWO TO CHOROBA

Chorzy na zbieractwo. Sterty starych książek, gazet, butelek, poukładane po sufit pudełka – tak wyglądają domy czy mieszkania osób cierpiących…

POKONAĆ INSULINOOPORNOŚĆ

Odżywianie dla zmagających się z insulinoopornością. Insulinooporność (IO) to zaburzenie, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie…

MIASTENIA

Poważna choroba, której otoczenie może nie dostrzegać. Co pomyślisz o kimś, kto rano myje okno, a po południu twierdzi, że…

SENIOR ZA KIEROWNICĄ

Senior za kółkiem: co warto wiedzieć. Choć z wiekiem obniża się nasza sprawność fizyczna i psychiczna, są sposoby na to,…

NA GRZYBY

Mykolog: grzyby nie muszą tworzyć owocników każdego roku równie intensywnie. Nie należy dziwić się, że co kilka lat grzyby występują…

SZAFA ODŚWIEŻAJĄCA UBRANIA

Gotowa na całe spektrum możliwości: Kasia Sokołowska ambasadorką szafy odświeżającej ubrania Samsung AirDresser Kasia Sokołowska ? najpopularniejsza reżyserka pokazów mody…

WYGLĄD WAŻNY DLA NASTOLATKÓW

Dzieci i młodzież pod wpływem internetowych zdjęć. Aż 62 proc. nastolatek i nastolatków uważa, że tylko atrakcyjne osoby mogą coś…

Z ODCHODAMI DINOZAURÓW PRZEZ ŚWIAT

Nowe informacje o ewolucji dinozaurów dzięki prześwietleniu skamieniałych odchodów. Ponad 500 skamieniałych odchodów przeanalizowali naukowcy z Polski i Szwecji, aby…

MIGDAŁKI CZY USUWAĆ

Usuwanie migdałków u dzieci: fakty i mity. Coraz więcej dzieci w Polsce cierpi z powodu przerostu migdałków. Na temat tego…

BIGOREKSJA

Mężczyźni też mają zaburzenia odżywiania. To najczęściej mężczyźni borykają się z zaburzeniem, które ma wiele wspólnego z anoreksją: fiksację na…


[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

error

Jeżeli artykuł Ci się podoba, to prosimy udostępnij go innym. :)

Przejdź do treści