MANIPULACJA – CZY LUDZIE CHCĄ BYĆ MANIPULOWANI

Z CYKLU ARTYKUŁÓW NA TEMAT METOD I NARZĘDZI MANIPULACJI

Pytanie, czy ludzie chcą być manipulowani, jest złożone i może prowadzić do różnych interpretacji w zależności od kontekstu. W większości przypadków ludzie nie chcą być świadomie manipulowani, ale istnieją pewne mechanizmy psychologiczne i społeczne, które mogą sprawiać, że stają się podatni na manipulację i nieświadomie jej ulegają.

Manipulacja (łac. manipulatio – manewr, fortel, podstęp; manus – ręka, manipulus – dłoń) – forma wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by nieświadomie i z własnej woli realizowała cele manipulatora. Umiejętność rządzenia innymi, znajomość zasad dowodzenia, prowadzenia negocjacji, aby skłonić partnera do zmiany zdania.

Inspirowana interakcja społeczna mająca na celu skłonienie osoby lub grupy ludzi do działania sprzecznego z ich dobrze pojętym interesem. Zazwyczaj osoba lub grupa ludzi poddana manipulacji nie jest świadoma środków, przy użyciu których wywierany jest na nią wpływ. Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia korzyści osobistych, ekonomicznych lub politycznych kosztem poddawanych niej osób. (Wikipedia)

Czy ludzie chcą być manipulowani?

Zazwyczaj ludzie nie chcą być manipulowani w świadomy sposób. Nikt nie lubi być wykorzystywany lub oszukiwany. Jednak niektóre z powyższych mechanizmów psychologicznych mogą sprawiać, że ludzie akceptują manipulację, nawet jeśli do końca nie zdają sobie z tego sprawy. W pewnych sytuacjach mogą nawet nieświadomie preferować manipulacyjne przekazy, jeśli zaspokajają one ich potrzeby emocjonalne, społeczne czy poznawcze.

Dlaczego ludzie są podatni na manipulację?

Potrzeba komfortu i prostoty

Ludzie często szukają prostych odpowiedzi na złożone problemy. Manipulujące jednostki mogą oferować łatwe rozwiązania, które są atrakcyjne, nawet jeśli nie są one w pełni zgodne z prawdą. Ludzie mogą preferować takie uproszczenia, ponieważ zapewniają one komfort psychiczny i redukują niepewność.

Potrzeba przynależności

Większość ludzi pragnie być częścią grupy, społeczności lub ruchu. Manipulacja może wykorzystywać tę potrzebę, na przykład poprzez tworzenie poczucia wspólnoty wokół określonych przekonań lub wartości. Ludzie mogą akceptować manipulacyjne treści, aby poczuć, że należą do większej grupy i są akceptowani przez innych.

Podświadome pragnienie potwierdzenia

Zjawisko potwierdzenia polega na tym, że ludzie chętniej przyjmują informacje, które potwierdzają ich istniejące przekonania, i ignorują te, które im przeczą. Manipulatorzy mogą wykorzystywać ten mechanizm, dostarczając treści, które wzmacniają to, w co ludzie już wierzą, co sprawia, że są bardziej podatni na manipulację.

Zaufanie do autorytetów

Ludzie często ufają autorytetom – czy to w postaci rządów, ekspertów, czy mediów – i zakładają, że informacje od nich pochodzące są rzetelne. Manipulacja może polegać na wykorzystaniu tego zaufania, nawet jeśli informacje są celowo zniekształcane lub prezentowane w sposób stronniczy.

Potrzeba bezpieczeństwa

Manipulacja często odwołuje się do strachu lub poczucia zagrożenia. Ludzie, którzy czują się zagrożeni, mogą być bardziej skłonni do akceptowania manipulacyjnych działań lub przekonań, jeśli obiecuje się im ochronę lub bezpieczeństwo.

Przedstawiasz osobie manipulowanej fakty i wiarygodne dowody, a ona nie chce się nawet z nimi zapoznać, stwierdza, że nie chce tego wiedzieć.

To doskonale ilustruje złożoność ludzkiej psychiki i sposobu, w jaki ludzie radzą sobie z niekomfortowymi informacjami. Chociaż nikt nie chce być oszukiwany, reakcje, takie jak ta, pokazują, że czasami ludzie wolą ignorować prawdę, nawet jeśli wiedzą, że mogą być manipulowani. Istnieje kilka powodów, dla których tak się dzieje:

Dysonans poznawczy

Dysonans poznawczy to stan napięcia psychicznego, który występuje, gdy osoba ma sprzeczne przekonania, wartości lub informacje. W sytuacji, gdy ktoś dowiaduje się, że był manipulowany, może to wywołać silny dyskomfort, ponieważ kłóci się to z ich wcześniejszymi przekonaniami lub obrazem samego siebie. Aby uniknąć tego napięcia, ludzie czasami decydują się ignorować nowe informacje, nawet jeśli są one wiarygodne.

Strach przed zmianą

Przyjęcie, że było się manipulowanym, często wymaga rewizji swoich poglądów i sposobu myślenia. To może prowadzić do poczucia zagrożenia lub utraty tożsamości, zwłaszcza jeśli manipulacja dotyczyła kwestii fundamentalnych, takich jak wartości, wierzenia czy polityczne przekonania. Niektórzy ludzie mogą obawiać się, że przyznanie, że byli manipulowani, zmusi ich do zmiany, na którą nie są gotowi.

Zaufanie do źródła manipulacji

Ludzie często budują silne więzi emocjonalne z osobami, instytucjami lub mediami, które są źródłem ich informacji. Przyznanie, że byli manipulowani przez coś lub kogoś, komu ufali, może być bolesne i trudne do zaakceptowania. Czasami łatwiej jest odrzucić nowe informacje, niż zakwestionować zaufane źródło.

Poczucie bezradności

Niektórzy ludzie mogą czuć, że nawet jeśli zrozumieją, że są manipulowani, niewiele mogą z tym zrobić. Poczucie bezradności może prowadzić do świadomego odrzucania niewygodnych informacji, aby uniknąć dodatkowego stresu i poczucia braku kontroli nad sytuacją.

Preferowanie komfortu psychicznego

Wiedza o tym, że jest się manipulowanym, może być trudna do przyswojenia i może zaburzać poczucie bezpieczeństwa oraz stabilności psychicznej. Niektórzy ludzie mogą wybierać ignorowanie takich informacji, aby utrzymać komfort psychiczny i uniknąć negatywnych emocji, takich jak lęk, gniew czy wstyd.

Osoba, stwierdzając, że „nie chce wiedzieć”, może podświadomie chronić się przed dysonansem poznawczym, strachem przed zmianą, poczuciem bezradności lub utratą komfortu psychicznego. Choć takie zachowanie może wydawać się irracjonalne, jest ono dość powszechne i związane z głęboko zakorzenionymi mechanizmami obronnymi, które pomagają ludziom radzić sobie z trudnymi emocjonalnie sytuacjami.

Zrozumienie tych mechanizmów może pomóc w podejściu do takich sytuacji z większą empatią i delikatnością, co z kolei może być kluczem do bardziej efektywnej komunikacji na temat manipulacji i jej skutków.

Artykuły z cyklu MANIPULACJA nie stanowią pracy naukowej, lecz mają na celu w prosty i zrozumiały sposób uświadamiać i wyjaśniać problem wszechobecnej manipulacji.

Autor: Maciej Bawolski

Ilustracja: Maciej Bawolski

Bibliografia:

• Arthur Schopenhauer: Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Warszawa: 2002. ISBN 83-7020-229-2.
• Robert B. Cialdini: Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Bogdan Wojciszke (tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007. ISBN 978-83-7489-101-1.
• Paweł Rogaliński: Jak politycy nami manipulują? Cz. 1: Zakazane techniki. Łódź: 2012. ISBN 978-83-272-3732-3.
• Steve Mirsky. Reguły gry. „Świat Nauki”. nr. 8 (240), s. 73, sierpień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
•  Hugh Wilford, How the CIA Played America. Cambridge, Harvard University Press, 2008, ISBN 978-0-674-02681-0.
• Hanna Batorowska, Rafał Klepka, Olga Wasiuta – Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.

MANIPULACJA – METODY I NARZĘDZIA

TO TEŻ CIEKAWE: