HistoriaNauka

JAN SZCZEPANIK – POLSKI EDISON

150 lat temu urodził się wynalazca Jan Szczepanik.

150 lat temu, 13 czerwca 1872 r., przyszedł na świat Jan Szczepanik, zwany Polskim Edisonem. Wynalazł kamizelkę kuloodporną, fotografię barwną, automat tkacki i opracował kilkaset innych patentów.

Jan Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 r. w Rudnikach Lackich koło Mościsk, niedaleko Lwowa. Po trzech latach trafił do Krosna pod opiekę ciotki. Uczył się w gimnazjum w Jaśle, którego jednak nie ukończył. Od 1888 r. naukę kontynuował w seminarium nauczycielskim w Krakowie. Po jego ukończeniu pracował jako nauczyciel muzyki w szkołach w Potoku, Lubatówce i Korczynie, gdzie uczył fizyki. Jako uzdolniony samouk bez wykształcenia politechnicznego interesował się odkryciami technicznymi, m.in. fotografią, optyką i mechaniką.

W 1896 r. porzucił pracę w szkole i zamieszkał w Krakowie. Pracował tam w sklepie z artykułami fotograficznymi Ludwika Kleinberga, który finansował niektóre jego wynalazki.

W latach 1900-1902 Szczepanik odbywał służbę wojskową w armii cesarskiej, stacjonował w twierdzy w Przemyślu. Tam poznał Marię Hiacyntę Wandę Dzikowską (1879-1942), z którą ożenił się 8 listopada 1902r. W latach 1902-1907 mieszkali w Wiedniu.

Połączenie wiedzy z zakresu optyki, zapisu obrazu i mechaniki zaowocowało usprawnieniem technologii tkackiej opatentowanej przez Josepha M. Jacquarda na początku XIX wieku. Idea Szczepanika polegała na stworzeniu gotowych szablonów fotograficznych (patronów) z wzorami dla tkanin żakardowych. Polski wynalazca usprawnił maszynę Jacqaurda, montując w niej elektryczny napęd i sterowanie.

Szczepanik uzyskał patenty na patrony w Niemczech i Wielkiej Brytanii. W znacznym stopniu obniżyło to czas i koszt produkcji, usprawniając jej proces. Szczepanik zdobył uznanie przemysłowców w Wiedniu i Berlinie. W Barmen (Niemcy), Brukseli oraz w Roubaix (Francja) podjęto przemysłową produkcję gobelinów według jego patentu. W Wiedniu, przy Pragerstrasse, powstała fabryka Galicyjskiego Towarzystwa Akcyjnego do wyrobu gobelinów metodą Szczepanika. Małe, masowo tkane gobeliny, zwane szczepanikami, zyskały popularność w całej Europie.

Wynalazca opatentował łącznie 43 urządzenia i rozwiązania dla przemysłu tkackiego. Słynny amerykański pisarz i przemysłowiec Mark Twain spotkał się ze Szczepanikiem w Wiedniu, jednak nie zakupił od niego licencji na masową produkcję gobelinów z wykorzystaniem fotograficznych szablonów. Autor ?Przygód Tomka Sawyera? poświęcił polskiemu wynalazcy dwie nowele.

W 1898 r. Szczepanik w ciągu sześciu godzin wykonał gobelin z okazji 50 lat panowania Franciszka Józefa I i osobiście wręczył go władcy podczas audiencji w Wiedniu. Był to wówczas największy tkany maszynowo gobelin na świecie: mierzył 148 cm długości i 120 cm szerokości. Wzorem dla ?Apoteozy? był obraz Henryka Rauchingera. Jeden z czterech egzemplarzy cesarskiego gobelinu znajduje się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Tarnowie.

Wraz z Kazimierzem Żegleniem Jan Szczepanik opracował model kamizelki kuloodpornej wykonanej z gęstej tkaniny jedwabnej. Doszło do sporu pomiędzy wynalazcami, lecz udział Szczepanika w pracy nad tym wynalazkiem i w jego wdrożeniu do produkcji jest bezsporny. Kamizelka chroniła przed pociskami z rewolweru, ciosami zadanymi nożem lub bronią białą. Przydatność kamizelki potwierdził pokaz w Wiedniu (1901). W styczniu 1902 r. wynalazek zaprezentowano podczas Pierwszej Polskiej Wystawy w Krakowie, w sali poświęconej Szczepanikowi. ?Dziennik Polski? z 18 lutego 1902 r. w artykule ?Pancerz kulotrwały? opisywał zalety kamizelki: ?Kapitan Niewiarowski strzelał do pancerza cztery razy z kilku stron i z rozmaitych odległości z 9 milimetrowego rewolweru, przebijającego 5 centymetrową deskę i 2 ? cmtr. blachę. Za każdym razem kule spłaszczone odpadały, pozostawiając tylko czarne plamy na tkaninie?.

Próby nadzorował Ludwik Sippel, który założył kamizelkę i stał się dobrowolnym ?celem? dla oficerów strzelających z rewolweru. Kamizelka Szczepanika ocaliła życie młodego króla Hiszpanii Alfonsa XIII w trakcie zamachu na jego życie. Wynalazca otrzymał od władcy Orden de Isabel la Católica (Order Izabeli Kastylijskiej). Z pobudek patriotycznych odmówił zaś przyjęcia Orderu św. Anny z rąk Mikołaja II, gdy car chciał go uhonorować za ten ratujący życie projekt.

Wśród licznych jego osiągnięć istotny był telektroskop, opatentowany w Londynie (1897) ? urządzenie do przesyłania ruchomego obrazu i dźwięku, które było pierwowzorem współczesnej telewizji. O wynalazku pisał m.in. Mark Twain w 1898 r. Telektroskop transmitował barwny obraz i dźwięk, rozdzielając je na punkty, które miały być wysyłane do odbiornika i przetwarzane na kompletny kolorowy i ruchomy obraz wraz z dźwiękiem. W kwietniu 1898 r. ?New York Times? określił wynalazek Szczepanika mianem ?urządzenia do przesyłania kolorowych promieni?.

Na początku XX wieku Szczepanik zaprezentował małoobrazkowy film barwny. Eksperymentował z różnymi barwnikami i konstruował aparaty do wykonywania barwnych zdjęć. W swoim laboratorium wynalazł aparat fotograficzny do barwnych odbitek oraz specjalny papier światłoczuły do fotografii barwnej. Idee opisał w tekście ?Fotografia w naturalnych kolorach?. Prace nad fotografią barwną kontynuował w laboratoriach w Dreźnie i Berlinie.

Był jednym z prekursorów filmu barwnego. W berlińskiej klinice zarejestrował operację chirurgiczną za pomocą kamery własnej konstrukcji i odtwarzał zapis publicznie. Eksperymentował z filmem udźwiękowionym wiele lat przed wytwórnią Warner Bros, która w październiku 1927 r. zaprezentowała uznany za pierwszy na świecie film udźwiękowiony ?The Jazz Singer?.

Mniej znanym wynalazkiem Szczepanika jest fotoskulptor (1899). Było to urządzenie optyczne do odwzorowania trójwymiarowych przedmiotów dla rzeźbiarzy. Dzięki układowi zwierciadeł można było przekopiować przedmiot na tworzywo rzeźbiarskie z pełnym zachowaniem wymiarów i kształtów. Po latach zapomniano już o caloridulu ? urządzeniu regulującym ciąg w paleniskach kotłowych, opatentowanym w 1901 r., oraz o wielu innych wynalazkach Polaka.

W latach 1907-1914 wynalazca wraz z żoną oraz pięciorgiem dzieci mieszkał i pracował w Tarnowie w kamienicy przy ul. Sowińskiego (ob. Chopina 11). Na strychu secesyjnej kamienicy urządził pracownię.

Jan Szczepanik zmarł 18 kwietnia 1926 r. w Tarnowie i tam został pochowany na Cmentarzu Starym.

Szacuje się, że łącznie opracował kilkaset wynalazków z dziedziny tkactwa, mechaniki, optyki oraz technologii kopiowania i przesyłania obrazu.

Już pod koniec lat dziewięćdziesiątych XIX wieku był nazywany ?polskim Edisonem?, ?galicyjskim Edisonem? lub ?geniuszem z Galicji?.

Jego najbardziej znany wynalazek – kamizelka kuloodporna – ocalił życie tysięcy osób na całym świecie. Obecnie do ich produkcji, zamiast jedwabiu, stosuje się odporne i lekkie włókna aramidowe, głównie kevlar, opatentowany w przez koncern DuPont w 1974 r.

12 czerwca 2022 r., z okazji 150. rocznicy urodzin wynalazcy, koncertem pod hasłem ?Szczepanikowie dla Szczepanika?, poprzedzonym projekcją filmu o geniuszu z Galicji, zainaugurowano Rok Jana Szczepanika w Tarnowie. W kwietniu z kolei rozpoczęły się jubileuszowe obchody w Krośnie.

Źródło informacji: Nauka w Polsce, Maciej Replewicz

Zdjęcie tytułowe: Jan Szczepanik | Wikipedia / domena publiczna

Opinie i poglądy opublikowane na portalu cocomac.pl są wyłącznie opiniami i poglądami ich Autorów. Nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Również opinie wyrażane w publikowanych informacjach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
Widzisz błąd w artykule, niedziałający link? Poinformuj nas o tym poprzez formularz kontaktowy lub mailem! Dziękujemy.

TO TEŻ CIEKAWE:

DIETA SENIORA

Co ma jeść senior, gdy organy się kurczą. Wśród starszych osób przyjmujących ponad pięć leków dziennie, nawet co druga osoba…

WYPALENIE ZAWODOWE

Gdy nie masz siły pracować?. Wypalenie zawodowe nie jest chorobą, choć ten zespół objawów skutecznie uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie – nie…

DEKAMERON – MARTELLINO  KALEKA

DZIEŃ DRUGI Opowieść I Pisownia oryginalna z 1930 roku Martellino, rzekomy kaleka, udaje, że ozdrowiał, zbliżywszy się do szczątków świętego.…

TRANSHUMANIZM – NOWY ULEPSZONY CZŁOWIEK

Transhumanizm przewiduje zniesienie wyjątkowości człowieka. Według transhumanizmu człowiek naturalny utraci uprzywilejowaną pozycję w środowisku naturalnym i wytworów technologii ? mówi…

THE CURL EFFECT

RevitaLash Cosmetics ogłasza rozpoczęcie kampanii The Curl Effect? Przedstawiamy The Curl Effect? (efekt podkręconych rzęs) od RevitaLash Advanced?. Długoletni lider…

OLEJ PALMOWY A ŚRODOWISKO

O oleju palmowym i środowisku Olej palmowy pozyskiwany jest z olejowca gwinejskiego (Elaeis guineensis, zwanego popularnie palmą olejową), powszechnie uprawianego…

MUMIA JEDNAK NIE JEST W CIĄŻY

Mumia egipska z Warszawy nie była w ciąży – w jej miednicy znajdują się… pakunki. Nie płód, ale kilka zawiniątek…

POMOC PSYCHOLOGICZNA DLA DZIECI Z UKRAINY

Potrzebni psycholodzy dziecięcy ze znajomością języka ukraińskiego. Osoby zainteresowane pracą z dziećmi z Ukrainy prosimy o kontakt na adres: biuro@reaktywacja50plus.org…

ZŁOTA KOLEKCJA “KAJKO I KOKOSZ”

Złota kolekcja ?Kajko i Kokosz? z okazji 50-lecia serii. Janusz Christa jest uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich twórców komiksowych.…

SZUMY USZNE

Szumy uszne. Skąd się biorą i jak je leczyć? Przyczyn szumów usznych należy szukać nie tylko w układzie słuchowym, ale…

Ćwiczenie nr 11

WYPAD W PRZÓD Pozycja do wykonania ćwiczenia: stojąca.Ilość powtórzeń: 10.Do wykonania ćwiczenia potrzebujesz: powierzchnię do oparcia np. oparcie krzesła, stół,…

WIECZNA MŁODOŚĆ DZIĘKI MEDYCYNIE

Czy medycyna odmłodzi człowieka? Niektórzy wierzą, że za pieniądze będą mogli kupić sobie młodość. To fakt, że naukowcy usilnie pracują…

WARSZAWSKI FESTIWAL FILMOWY

37. Warszawski Festiwal Filmowy startuje 8 października Festiwal odbywać się będzie w dniach 8-17 października w formule tradycyjnej. Festiwalowymi kinami…

DYSMORFOFOBIA A URODA

Obsesja na punkcie wyglądu jest chorobą, którą trzeba leczyć. Problemem pacjentów z dysmorfofobią jest permanentne niezadowolenie ze swojego wyglądu. Kłopot…

CZY OTYŁOŚĆ JEST CHOROBĄ

Otyłość ? choroba czy taka uroda? Otyłości w obecnych czasach nie można już nazwać problemem, puszystością, ?taką urodą? czy defektem…

DEKAMERON – GILETTA Z NARBONNY

DZIEŃ TRZECI Opowieść IX Pisownia oryginalna z 1930 roku Giletta z Narbonny uzdrawia króla francuskiego z fistuły, a później domaga…

TELESKOP WEBBA – TO JUŻ ROK

Teleskop Webba działa już rok. Efekty zaskoczyły nawet naukowców. Nawet astronomowie, którzy oczekiwali wiele od tego instrumentu, nie kryją zaskoczenia…

PRACODAWCO DBAJ O ZDROWIE PRACOWNIKÓW

Jak pracodawcy mogą zadbać o zdrowie swoich pracowników Otyłość i choroby jej towarzyszące, niski poziom aktywności fizycznej oraz starzenie się…

DOSTAŁEŚ PREZENT – ZAPŁAĆ!

Zasady opodatkowania prezentów świątecznych. Pracodawcy wręczający świąteczne prezenty pracownikom muszą brać pod uwagę ewentualne skutki podatkowe. Jak wyjaśniają rozmówcy serwisu…

SUROWY STYL RODZICIELSTWA SZKODZI

Surowy styl rodzicielstwa może zmniejszyć mózg dziecka? To FAKT! Surowe rodzicielstwo, wyrażające się wybuchami złości rodzica, częstym karceniem, klapsami czy…

BUDOWANIE ODPORNOŚCI ORGANIZMU A DIETA

Jak dietą wpływać na odporność organizmu Zarówno niedożywienie, jak i przekarmienie osłabiają działanie naszego układu immunologicznego. Sprawdź, co konkretnie powinno…

FLUOR  SZKODZI?

Fluor: fakty i mity. Ofiarą nieprawdziwych teorii na temat rzekomej szkodliwości padły naukowo potwierdzone metody zapobiegania próchnicy. Nie daj się…

MUSZYNA W PIGUŁCE

Najlepsze atrakcje, zabytki i jedzenie. Muszyna nazywana jest ?miastem ogrodów?. To właśnie tutaj znajdują się największe w kraju rozbudzające wszystkie…

O PĄCZKACH I TŁUSTYM CZWARTKU

Tłusty czwartek to jeden z dni tradycyjnie świętowanych w Polsce, wypadający według kalendarza chrześcijańskiego w ostatni czwartek przed wielkim postem,…

ZABÓJCZY POLSKI SMOG

Polski smog różni się od smogu londyńskiego czy kalifornijskiego Polski smog – ze względu na warunki pogodowe, w których powstaje,…

DZIECKO UZALEŻNIONE  OD SMARTFONA

Obniżanie wieku korzystania z urządzeń mobilnych przez najmłodsze dzieci może niepokoić. Już co drugie dziecko w wieku od 0 do…

MAŁPIA OSPA

Skąd się wzięła i jakie dla nas stanowi ryzyko? W dziewięciu krajach Europy: Anglii, Niemczech, Szwajcarii, Portugalii, Hiszpanii, Szwecji, we…

GOŚĆ – MACIEJ ORŁOŚ  (VIDEO)

Maciej Orłoś w telegraficznym skrócie. O kulisach dziennikarstwa, życiu i nie tylko porozmawiamy z jednym z najbardziej lubianych i cenionych…

JASKRA CICHY ZŁODZIEJ WZROKU

Jaskra – podstępna choroba To podstępna choroba, a stawka za jej zlekceważenie wysoka ? utrata wzroku. Można ją wcześnie wykryć…

JAKA SZCZOTECZKA DO ZĘBÓW?

Jak dobrać właściwą szczoteczkę do zębów Na rynku dostępnych jest dziś kilka rodzajów szczoteczek do zębów. Oprócz tradycyjnych są również…

ZŁOTA MISA SPRZED 3 TYS. LAT

Odkryto unikatową złotą misę sprzed 3 tys. lat, z motywem słońca. Unikatową złotą misę sprzed ponad 3 tys., zdobioną motywem…

OGRÓDEK PSU NIE WYSTARCZA

Ogródek nie równa się spacerowi, czyli dlaczego psy muszą wychodzić na dłuższy spacer? Wiele rodzin, kupując dom z ogródkiem, decyduje się…

OLEJ KOKOSOWY

Oleje egzotyczne cz. 1 – olej kokosowy Na szeroką skalę używa się ich w przemyśle spożywczym i kosmetycznym, lecz z…

CZY TY TEŻ JESTEŚ METEOPATĄ?

Meteoropatia to nie wymysł hipochondryków, lecz realny problem zdrowotny.  Jeśli podczas zmian pogody czujesz się, jakbyś brnął przez grzęzawisko albo…

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

Zaburzenia osobowości borderline, czyli życie na krawędzi. Przebywanie z osobą z zaburzeniami osobowości typu bordeline to emocjonalna huśtawka: trudno przewidzieć,…

PROFILAKTYKA 40+

Program Profilaktyka 40plus już od lipca. W lipcu rusza program Profilaktyka 40+ gwarantujący każdemu Polakowi powyżej 40. roku życia możliwość…

SAULE TECHNOLOGIES – WIZYTA TIMMERMANSA

Frans Timmermans odwiedził Saule Technologies. Frans Timmermans, wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej ds. Europejskiego Zielonego Ładu odwiedził wrocławską fabrykę Saule Technolog…


[CP_CALCULATED_FIELDS id=”7″]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

error

Jeżeli artykuł Ci się podoba, to prosimy udostępnij go innym. :)

Skip to content